Data! Η κατάρρευση του δικομματισμού κι αριστερή στροφή με πινακάκια και σχηματάκια

Του Γιάννη Γκλαρνέτατζη

Σ’ αυτό το σημείωμα προσθέτουμε και τα στοιχεία των εκλογών της 6ης Μαΐου που μας βοηθούν να δούμε το μέγεθος της αλλαγής της κατάστασης. Ο πίνακας, λοιπόν, με το άθροισμα των ποσοστών των δύο πρώτων κομμάτων και τον αριθμό των κοινοβουλευτικών κομμάτων γίνεται ως εξής:

Πίνακας 1
Αριθμός κομμάτων που εκπροσωπείται στο κοινοβούλιο κι άθροισμα ποσοστών δύο μεγαλύτερων κομμάτων (1936-2012)
 

Εκλογές	Αριθμός κομμάτων	Ποσοστά δύο πρώτων κομμάτων	Ονόματα δύο πρώτων κομμάτων
1936	10	59,4	Κ.Φ. – Λ.Κ.
1950	10	36,0	Λ.Κ. – Κ.Φ.
1951	6	60,0	Ε.Σ. – Ε.Π.Ε.Κ.
1952	2	83,4	Ε.Σ. – Ε.Π.Ε.Κ./Κ.Φ.
1955	2	95,5	Ε.Ρ.Ε. – Δ.Ε.
1958	5	66,6	Ε.Ρ.Ε. – Ε.Δ.Α.
1961	3	84,5	Ε.Ρ.Ε. – Ε.Κ./Κ.Π.
1963	4	81,4	Ε.Κ. – Ε.Ρ.Ε.
1964	3	88,0	Ε.Κ. – Ε.Ρ.Ε./Κ.Π.
1974	4	74,8	Ν.Δ. – Ε.Κ.
1977	7	67,2	Ν.Δ. – ΠΑ.ΣΟ.Κ.
1981	3	83,9	ΠΑ.ΣΟ.Κ. – Ν.Δ.
1985	4	86,7	ΠΑ.ΣΟ.Κ. – Ν.Δ.
1989 Ιούν.	4	83,4	Ν.Δ. – ΠΑ.ΣΟ.Κ.
1989 Νοέμ.	4	86,9	Ν.Δ. – ΠΑ.ΣΟ.Κ.
1990	5	85,5	Ν.Δ. – ΠΑ.ΣΟ.Κ.
1993	4	86,2	ΠΑ.ΣΟ.Κ. – Ν.Δ.
1996	5	79,6	ΠΑ.ΣΟ.Κ. – Ν.Δ.
2000	4	86,5	ΠΑ.ΣΟ.Κ. – Ν.Δ.
2004	4	85,9	Ν.Δ. – ΠΑ.ΣΟ.Κ.
2007	5	79,9	Ν.Δ. – ΠΑ.ΣΟ.Κ.
2009	5	77,4	ΠΑ.ΣΟ.Κ. – Ν.Δ.
2012	7	35,6	Ν.Δ. – ΣΥ.ΡΙΖ.Α.

Κ.Φ. = Κόμμα Φιλελευθέρων, Λ.Κ. = Λαϊκόν Κόμμα, Ε.Σ. = Ελληνικός Συναγερμός, Ε.Π.Ε.Κ. = Εθνική Προοδευτική Ένωσις Κέντρου, Ε.Ρ.Ε. = Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις, Δ.Ε. = Δημοκρατική Ένωσις, Ε.Δ.Α. = Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά, Ε.Κ. = Ένωσις Κέντρου, Κ.Π. = Κόμμα Προοδευτικών, Ν.Δ. = Νέα Δημοκρατία, ΠΑ.ΣΟ.Κ. = Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα, ΣΥ.ΡΙΖ.Α. = Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς.

Διάγραμμα 1
Ποσοστά δύο πρώτων εκλογικών σχηματισμών 1936-2012

Όπως βλέπουμε, έχουμε το χαμηλότερο άθροισμα των δυο πρώτων κομμάτων από το 1936! Το ότι τα κόμματα που εκπροσωπούνται στη Βουλή μένουν στον αριθμό 7 οφείλεται στο όριο και σε μια επιπλέον σύμπτωση καθώς τρία κόμματα είναι πάνω από 2,5% και τα δύο, μάλιστα, πάνω από 2,9%. Κανείς, προφανώς, δεν περίμενε ότι το ποσοστό της αναντιπροσώπευτης ψήφους θα ξεπερνούσε το 19% (πάνω δηλ. από το ποσοστό του πρώτου κόμματος που παίρνει και τις πενήντα έδρες δώρο), δίνοντας ακόμη ένα δείγμα του πόσο «ληστρικός» είναι ο εκλογικός νόμος.

Παρότι, όμως, τα κόμματα που εκλέγουν βουλευτές είναι μόνο επτά, ο πλουραλισμός αυτών των εκλογών είναι επίσης πρωτοφανής. Στο σημείωμα που αναφέραμε παραπάνω είχαμε χρησιμοποιήσει ως μέτρο του πλουραλισμού κάθε εκλογικής διαδικασίας τον ουσιαστικό αριθμό κομμάτων (δηλ. το πηλίκο της μονάδας δια του αθροίσματος των τετραγώνων των ποσοστών όλων των κομμάτων) και την πολυδιάσπαση (δηλ. της διαφορά της μονάδας από το άθροισμα των τετραγώνων των ποσοστών των κομμάτων). Προσθέτοντας, λοιπόν, και τη γραμμή των τωρινών εκλογών προκύπτει ο επόμενος πίνακας.

Πίνακας 2
Ουσιαστικός Αριθμός Κομμάτων και Πολυδιάσπαση στις εκλογές 1936-2012
 

Εκλογές	Ουσιαστικός Αριθμός Κομμάτων	Πολυδιάσπαση
1936	4,3	0,77
1950	8,0	0,87
1951	4,2	0,76
1952	2,7	0,64
1955	2,2	0,54
1958	3,5	0,72
1961	2,5	0,61
1963	2,8	0,65
1964	2,4	0,58
1974	2,7	0,64
1977	3,7	0,73
1981	2,7	0,63
1985	2,6	0,61
1989 Ιούν.	2,7	0,63
1989 Νοέμ.	2,6	0,61
1990	2,6	0,62
1993	2,6	0,62
1996	3,1	0,68
2000	2,6	0,62
2004	2,7	0,63
2007	3,0	0,67
2009	3,2	0,69
2012	8,9	0,89

Διάγραμμα 2
Ουσιαστικός Αριθμός Κομμάτων 1936-2012

Είναι φανερό, πως ο πλουραλισμός αυτών των εκλογών έχει πιάσει ιστορικό μέγιστο, με το δείκτη του ουσιαστικού αριθμού κομμάτων να φτάνει, σχεδόν, στο 9, από το 3 όπου κυμαίνονταν στις δυο προηγούμενες εκλογές, ενώ από 1981 και μετά ήταν σχεδόν σταθερά στο 2,6-2,7.

Επίσης, κοιτώντας τα νούμερα είναι φανερή η μετατόπιση του εκλογικού σώματος προς τ’ αριστερά. Ομαδοποιώντας τα κόμματα σε επτά κατηγορίες στον άξονα Αριστερά – Δεξιά (όσο σχηματική κι αν είναι μια τέτοια συσσωμάτωση) προκύπτει ο επόμενος πίνακας

Πίνακας 3
Ποσοστά πολιτικών τάσεων στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις
 

Τάση	2007		2009		2012
αα	48.139	0,67%	44.923	0,66%	99.585	1,57%
α	944.851	13,20%	832.914	12,14%	1.597.337	25,26%
κα	77.611	1,08%	173.589	2,53%	720.368	11,39%
κ	2.753.691	38,46%	3.032.503	44,22%	936.665	14,81%
κδ	9.238	0,13%	27.593	0,40%	411.536	6,51%
δ	3.052.146	42,63%	2.337.193	34,08%	1.891.152	29,90%
αδ	271.809	3,80%	405.829	5,92%	662.553	10,48%

αα = άκρα αριστερά, α = αριστερά, κα = κεντροαριστερά, κ = κέντρο, κδ = κεντροδεξιά, δ = δεξιά, αδ = ακροδεξιά.

Είναι προφανής η κατάρρευση του κέντρου (το βασικό κόμμα του, το ΠΑΣΟΚ, δείχνει να διαλύεται), γεγονός που ευνοεί διάφορες τάσεις, βασικά την αριστερά, την κεντροαριστερά και την κεντροδεξιά (η οποία ουσιαστικά ήταν ανύπαρκτη στις προηγούμενες εκλογές).

Από τον παραπάνω πίνακα προκύπτουν τα επόμενα τρία διαγράμματα (μεταξύ άλλων, αλλά αυτά θεωρούμε ότι είναι τα πιο ενδιαφέροντα)

Διάγραμμα 3
Ομαδοποίηση κομμάτων σε πολιτικές τάσεις στον άξονα Αριστερά – Δεξιά (2012)

Στα επόμενα δύο διαγράμματα παρακολουθούμε τη διακύμανση των πολιτικών τάσεων προχωρώντας σε ακόμη μεγαλύτερη ομαδοποίηση. Στο Διάγραμμα 4 έχουμε το ευρύτερο δυνατό κέντρο (δηλ. κέντρο + κεντροαριστερά + κεντροδεξιά), ενώ αθροίζουμε την αριστερά με την άκρα αριστερά και τη δεξιά με την άκρα δεξιά. Στο Διάγραμμα 5, από την άλλη, έχουμε το στενότερο κέντρο (μόνο του), ενώ αντίστοιχα διευρύνουμε την αριστερά (εκτός από την άκρα αριστερά και με την κεντροαριστερά), καθώς και τη δεξιά (εκτός από την άκρα δεξιά και με την κεντροδεξιά). Δεν ξεχνάμε ότι αθροίζουμε πολύ ανόμοιες πολιτικές τάσεις (ενώ δεν λαμβάνουμε υπόψη και τη διαχωριστική γραμμή επί του μνημονίου, που διαπερνά σχεδόν όλες τις πολιτικές τάσεις), αλλά νομίζουμε ότι προκύπτουν ενδιαφέρουσες εικόνες.

Διάγραμμα 4
Διακύμανση πολιτικών τάσεων, 2007-2012 (ευρύ κέντρο)

Εδώ παρατηρούμε το ξεπέταγμα της αριστεράς (πάνω κι από το υψηλότερο μέχρι τώρα ιστορικά, το 24,4% της ΕΔΑ το 1958), αλλά αυτό που έχει περισσότερο ενδιαφέρον είναι η σχεδόν ευθεία γραμμή του αθροίσματος δεξιάς-ακροδεξιάς μεταξύ 2009 και 2012. Δηλαδή, φαίνεται πως ενώ βέβαια υπάρχουν και «μακρινές» μετατοπίσεις (από τη ΝΔ στον ΣΥΡΙΖΑ ή από το ΠΑΣΟΚ στη Χρυσή Αυγή) βασικά έχουμε ανακατανομή των δυνάμεων των δεξιών και ακροδεξιών κομμάτων μεταξύ τους. Από την άλλη η διαρροή ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ γίνεται κυρίως προς την αριστερά.

Διάγραμμα 5
Διακύμανση πολιτικών τάσεων, 2007-2012 (στενό κέντρο)

Εδώ, φαίνεται ότι ενώ μεταξύ 2007 και 2009 οι δυνάμεις αριστερά του ΠΑΣΟΚ παρέμειναν ουσιαστικά στάσιμες, τώρα ξεπέρασαν το 38%, ποσοστό που σίγουρα κερδίζει τον τίτλο του «ιστορικού». Αυτό το πολύ μεγάλο ποσοστό (καθώς και η διαφαινόμενη ολοκληρωτική διάλυση του ΠΑΣΟΚ) είναι που δίνει αέρα στον ΣΥΡΙΖΑ για τις επαναληπτικές εκλογές, αν τελικά γίνουν. Από την άλλη το 47% που βρίσκεται δεξιά του ΠΑΣΟΚ, περιλαμβάνει και τις «εφεδρείες» στις οποίες απευθύνεται ο Σαμαράς ενώπιον του «ερυθρού κινδύνου». Μάλλον δεν θα μπορέσει βέβαια να ενοποιήσει όλο αυτό τον χώρο, αλλά αυτό θα είναι το στοίχημα για ένα νέο «Παπάγο», που δεν γνωρίζουμε ποιος μπορεί να είναι –αντίθετα με τον νέο «Τσιριμώκο», ρόλο τον οποίο διεκδικεί ο Φώτης Κουβέλης.
Η ομαδοποίηση των κομμάτων στις πολιτικές τάσεις έχει γίνει ως εξής:

2007:
άκρα αριστερά = ΚΚΕ (μ-λ) + ΜΕΡΑ + ΕΝΑΝΤΙΑ + Μ-Λ ΚΚΕ•
αριστερά = ΚΚΕ + ΣΥΡΙΖΑ•
κεντροαριστερά = Οικολόγοι Πράσινοι + ΑΣΚΕ•
κέντρο = ΠΑΣΟΚ + Έν. Κεντρώων + Κόμ. Φιλελευθέρων + ΟΑΚΚΕ•
κεντροδεξιά = Φιλελεύθερη Συμμαχία + Έλληνες Οικολόγοι•
δεξιά = ΝΔ + Δημ. Αναγέννηση•
άκρα δεξιά = ΛΑΟΣ.

2009:
άκρα αριστερά = ΑΝΤΑΡΣΥΑ + ΚΚΕ (μ-λ) + Μ-Λ ΚΚΕ + ΕΕΚ•
αριστερά = ΚΚΕ + ΣΥΡΙΖΑ•
κεντροαριστερά = Οικολόγοι Πράσινοι•
κέντρο = ΠΑΣΟΚ + Έν. Κεντρώων + ΟΑΚΚΕ•
κεντροδεξιά = Έλληνες Οικολόγοι + Δημοκρατικοί•
δεξιά = ΝΔ + Δημ. Αναγέννηση + Κοινωνία•
άκρα δεξιά = ΛΑΟΣ + Χρ. Αυγή.

2012:
άκρα αριστερά = ΑΝΤΑΡΣΥΑ + ΚΚΕ (μ-λ)-Μ-Λ ΚΚΕ + ΕΕΚ + ΟΚΔΕ•
αριστερά = ΣΥΡΙΖΑ + ΚΚΕ•
κεντροαριστερά = ΔΗΜΑΡ + Οικολόγοι Πράσινοι + Κοινωνική Συμφωνία + Κιν. Δεν Πληρώνω + Κόμ. Πειρατών•
κέντρο = ΠΑΣΟΚ + ΟΧΙ + Έν. Κεντρώων + Κόμ. Φιλελευθέρων + ΟΑΚΚΕ•
κεντροδεξιά = ΔΗΣΥ + Δημιουργία Ξανά! + Δράση-ΦΙΣ•
δεξιά = ΝΔ + Ανεξ. Έλληνες + Κοινωνία•
άκρα δεξιά = Χρ. Αυγή + ΛΑΟΣ + Σύνδ. Εθν. Ενότητας.
alterthess