Το σχέδιο Monti που ενεχυρίασε ο αμερικανός πρόεδρος Barack Obama
στην γερμανίδα καγκελάριο Angela Merkel, παρουσιάζουν σήμερα οι
Financial Times, συνεχίζοντας τις αποκαλύψεις για τα όσα συνέβησαν κατά
τη διάρκεια της κρίσης της Ευρωζώνης.
Η εφημερίδα ξεκινά από τη στιγμή που ο Obama έδωσε στην Merkel ένα έγγραφο που η ίδια δεν είχε ξαναδεί.
Ήταν ένα έγγραφο που περιείχε συγκεκριμένες προτάσεις για την αντιμετώπιση της κρίσης.
Ήταν το επονομαζόμενο σχέδιο Monti, από τον Ιταλό πρωθυπουργό.
Ενώ τα περισσότερα στοιχεία ήταν αυτά που είχαν συμφωνηθεί, το έγγραφο είχε ακόμη μία πρόταση που η Merkel δεν είχε ξαναδει.
Ήταν μια πρόταση για την έγκριση ενός σχεδίου σύμφωνα με το οποίο η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα προστάτευσε τις χώρες της Ευρωζώνης, σε περίπτωση που δέχονταν πίεση από τις χρηματοπιστωτικές αγορές με την αυτόματη αγορά ομολόγων τους.
Για τη σωτηρία της ΕΚΤ, μόνο οι «ενάρετες» χώρες που υπάκουαν στους κανόνες του προϋπολογισμού της ΕΕ θα ήταν επιλέξιμες.
Έτσι το σχέδιο Monti θα εξασφάλιζε το κόστος δανεισμού, το οποίο για την Ιταλία και την Ισπανία αυξανόταν σε επικίνδυνα επίπεδα.
"Θέλαμε να δημιουργήσουμε κάτι που δεν θα ήταν επικίνδυνο για τον έλεγχο της προσφοράς χρήματος στην Ευρώπη, δεν θα είναι προσβλητικό για τη γερμανική νοοτροπία, θα βοηθούσε συγκεκριμένα στον έλεγχο των spreads των ομολόγων, αλλά θα μπορούσε να κερδιθεί μόνο ως ανταμοιβή για την πίστη στους δημοσιονομικούς κανόνες", δήλωσε ο Monti στους Financial Times.
Καθώς διάβαζε το έγγραφο η οργή της Merkel άνοιγε σαν τριαντάφυλλο.
"Είχε πάρει ένα χρώμα... μαυροκίτρινο", δήλωσε μια άλλη πηγή της εφημερίδα.
Παρά το γεγονός ότι οι αντιρρήσεις της ήταν στα διαδικαστικά, ήταν σαφές ότι οι ιταλικές και αμερικανικές αντιπροσωπείες είχαν συνωμοτήσει για προωθήσουν ένα σχέδιο αγοράς κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ που θα άλλαζε ριζικά τον τρόπο που αγωνιζόταν η Ευρωζώνη να βγει από την κρίση.
Η Ουάσιγκτον είχε εισηγηθεί τη δημιουργία ενός «τείχους προστασίας» από την ΕΚΤ σχεδόν από την αρχή της κρίσης, υποστηρίζοντας ότι η Federal Reserve είχε αποδειχθεί το απαραίτητο εργαλείο για την καταστολή του τραπεζικού πανικού στις ΗΠΑ.
Ο Monti θεωρήθηκε από τον Λευκό Οίκο ως ο ισχυρότερος σύμμαχός του, ιδιαίτερα μετά την απώλεια της γαλλικής προεδρείας από τον Nicolas Sarkozy.
Ο Obama πίεσε την Merkel να δεχτεί τη διακριτική αυτή ιταλική πρόταση.
Σε κατ'ιδίαν συνάντηση στην αυλή του Aspen Cabin στο Καμπ Ντέιβιντ λίγες εβδομάδες πριν, ο Obama της είπε: "Πρέπει να εργαστούμε μαζί του".
Εκείνη την εποχή, οι προσπάθειες Obama και των Ευρωπαίων συνομωτών του να πείσουν τη Merkel να υποστηρίξουν ένα μεγαλύτερο τείχος προστασίας στην ευρωζώνη είχαν αποτύχει.
Ένα χρόνο πριν είχε συνεργαστεί με τον Sarkozy στη συνεδρίαση του G20 στις Κάννες.
Αυτή τη φορά ήταν ο Monti.
Η κίνηση αυτή, το σχέδιο Monti, εκ των υστέρων, σηματοδότησε την έναρξη του τελικού σημείου καμπής στην κρίση.
Τρεις μήνες μετά το γεγονός, η Merkel θα δώσει τη σιωπηρή έγκριση της σε ένα εξίσου φιλόδοξο σχέδιο αγοράς ομολόγων που σχεδιάστηκε από έναν άλλο ιταλό τεχνοκράτη, τον πρόεδρο της ΕΚΤ, Mario Draghi.
Έτσι θα λήξει και η υπαρξιακή κρίση που αντιμετωπίζει το ευρώ για περισσότερα από τρία χρόνια.
Το εν λόγω σχέδιο έχει από καιρό αναγνωριστεί ως το σημείο καμπής για την κρίση της ευρωζώνης.
Άλλωσρε, μετά από ένα "εξαγριωμένο" καλοκαίρι ο Draghi θα κάνει την ιστορική δήλωση ότι θα "κάνει ότι χρειάζεται για να εξασφαλιστεί η επιβίωση του ευρώ¨.
Ωστόσο, το πρόγραμμα του Draghi ήταν απίθανο να έχει τις θετικές συνέπειες στις αγορές χωρίς να υπήρχε πριν η συναίνεση της Merkel, η οποία δόθηκε παρά τις αντιρρήσεις των ισχυρών της γερμανικής Bundesbank.
Αυτή ήταν η ήρεμη πολιτική νίκη που αποδείχθηκε ότι είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της επιτυχίας της ΕΚΤ.
Ένας χρόνος καταιγισμού ιδεών
Αυτοί που μίλησαν με την Merkel εκείνη τη στιγμή άκουσαν τις επιφυλάξεις της για το σχέδιο του Monti, οι οποίες είχαν τις ρίζες τους στην άποψή της πως η ευρωζώνη θα πρέπει να λειτουργήσει.
Δεν ήταν ο ρόλος των πολιτικών να καθορίσουν τα επιτόκια των ομολόγων.
Η ΕΚΤ ήταν αυτή που έπρεπε να αποφασίσει ένα τέτοιο σχέδιο, όπως άλλωστε μια ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα πρέπει να κάνει.
Αλλά πολλοί αξιωματούχοι, ιδιαίτερα εκείνοι που εργάστηκαν με την ομάδα της σε άλλες πρωτεύουσες της ευρωζώνης, υποστήριξε ότι η αποδοχή του προγράμματος του Draghi από την Merkel ήρθε μετά από μια στροφή στον τρόπο σκέψης του Βερολίνου.
Αν το αρχικό όραμα της Γερμανίας για την ευρωζώνη – χωρίς διασώσεις, κοινό χρέος και σε ορισμένους κύκλους χωρίς Ελλάδα – είχε καταστεί ανεφάρμοστο, το Βερολίνο έπρεπε να διασφαλίσει ότι η κοινή ανάληψη των βαρών θα συνοδεύεται και με κεντρικό έλεγχογ.
Τον Δεκέμβριο η Merkel κέρδισε τη συμφωνία για ένα «δημοσιονομικό σύμφωνο» που απαιτεί από όλες τις χώρες της ευρωζώνης να τηρήσουν τους αυστηρούς κανόνες του προϋπολογισμού της ΕΕ και να τους εντάξουν στα εθνικά Συντάγματα.
Μια συμφωνία που θα σηματοδοτήσει τη μεγαλύτερη αλλαγή στην κυριαρχία των κρατών από τη δημιουργία του ευρώ: ως αντάλλαγμα της χρήσης των κοινών πόρων της ευρωζώνης για τη διάσωση και ελλείψει ευρωπαϊκών τραπεζών, η εποπτεία και η εκκαθάριση των τραπεζικών ιδρυμάτων, θα περάσουν από τον εθνικό στον έλεγχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι Γερμανοί αξιωματούχοι επιμένουν ότι η Merkel δεν έκανε πίσω σ' αυτές τις πολιτικές σε αντάλλαγμα να ανοίξει ο δρόμος για τη δράση της ΕΚΤ.
Ομοίως, ο Draghi δεν υποσχέθηκε ποτέ ρητά ότι οι πολιτικοί της ΕΕ θα δράσουν εάν δεν κινηθεί πρώτα η ΕΚΤ.
"Έχετε ακούσει ποτέ δύο Ιησουίτες να μιλούν ο ένας στον άλλο;", είπε ένα πρόσωπο που συμμετείχε στις συναντήσεις, όπου ο Draghi άσκησε πιέσεις για κυβερνητική δράση.
"Θα πρέπει να ακούσετε όχι σε ό,τι λένε, αλλά αυτό που δεν λένε".
Ορισμένοι αξιωματούχοι της ΕΚΤ με τους οποίους εργάστηκε ο Draghi υποστηρίζουν ότι η εξασφάλιση της υποστήριξης της Merkel για το σχέδιο αγοράς ομολόγων του, επίσημα γνωστό ως OMT, ήταν το αποτέλεσμα μιας προσεκτικά ενορχηστρωμένης πολιτικής καλλιέργειας της καγκελαρίου.
"Η πραγματική διαφορά ήταν η σχέση του με την Μerkel", δήλωσε ένας πρώην υπάλληλος της ΕΚΤ ο οποίος συνεργάστηκε στενά με τον Draghi.
"Ήξερε ότι αν μια μέρα κάτι δύσκολο έπρεπε να αποφασιστεί, έπρεπε να έχει εξασφαλίσει πριν την εμπιστοσύνη της".
Ανώτεροι αξιωματούχοι κοντά στους δύο ηγέτες αναγνωρίζουν ότι ο Draghi ήταν πολύ πιο πρόθυμος να συνεργαστεί με την Merkel και τους άλλους πολιτικούς ηγέτες από τον προκάτοχό του, Jean - Claude Trichet.
Χωρίς να διακυβεύεται η ανεξαρτησία της ΕΚΤ, ο Draghi εργάστηκε ανεπίσημα με την Merkel, δοκιμάζοντας προσεκτικά τι θα μπορούσε να γίνει αποδεκτό, ενώ ο Trichet είχε προτιμήσει επίσημες ρυθμίσεις, όπως οι Σύνοδοι Κορυφής της ΕΕ, σύμφωνα με αξιωματούχους.
Αλλά άλλοι επιμένουν ότι μια επίθεση γοητείας του Draghi ήταν ένας απλός λόγος για την αγκαλιά της Merkel.
Ακόμη και οι επικριτές του Draghi στο εσωτερικό της γερμανικής κυβέρνησης δεν μίλησαν ποτέ για μια συμφωνία μεταξύ των δύο ηγετών.
"Δεν ήταν συμφωνία. Δεν πήραμε τίποτα ως αντάλλαγμα", δήλωναν.
Αντ 'αυτού, αρκετοί αξιωματούχοι είπαν ότι πίστευαν ότι η προθυμία της Merkel να στηρίξει το πρόγραμμα OMT ήταν μια αντανάκλαση του πόσο βαθιά ήταν η κρίση εκείνο το καλοκαίρι.
Αλλά το πιο σημαντικό, ήταν η τελική κίνηση του συγχρονισμού μεταξύ των πολιτικών ηγετών και των κεντρικών τραπεζιτών που ήταν ζωτικής σημασίας σε κάθε σημαντικό σημείο καμπής στην κρίση.
Η ομάδα καταπολέμηση της κρίσης
Από την αρχή της κρίσης, η δύναμη πυρόσβεσης της ΕΚΤ είχε πολιτικά περιοριστεί από τη Γερμανία.
Η ιδέα του Monti για την αγορά ομολόγων της ΕΚΤ είχε από καιρό θεωρηθεί ως η λύση για την κρίση μεταξύ των φορέων χάραξης πολιτικής από την Ουάσιγκτον και το Παρίσι.
Εάν η ΕΚΤ κάνει μια τέτοια δέσμευση, ειδικά αν ήταν απεριόριστη, θα μπορούσε να δώσει ένα τέλος στα πανικόβλητα sell- offs που επικρατούσαν στις αγορές ομολόγων.
Αλλά πολλοί στο Βερολίνο είδε τέτοια δράση της ΕΚΤ ως ακατάλληλη.
Η αγορά ομολόγων της ευρωζώνης ήταν, στην ουσία, μια μορφή δανεισμού στις κυβερνήσεις από την κεντρική τράπεζα, μια πρακτική που είναι γνωστή ως «νομισματική χρηματοδότηση».
Αυτό όχι μόνο θα μπορούσε να αναβάλει τις δράσεις για την εξισορρόπηση των προϋπολογισμών, αλλά θα μπορούσε επίσης να τονώσει τον πληθωρισμό.
Ο Trichet είχε δύο φορές σώσει το ευρώ από το χείλος του γκρεμού - όταν συμφώνησε να αγοράσει ελληνικά ομόλογα στην αρχή της κρίσης στο Μάιο του 2010 και όταν επέκτεινε το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων στην Ιταλία και την Ισπανία το ταραχώδες καλοκαίρι του 2011.
Αλλά τα σχέδιά του πάντα περιγράφονται ως περιορισμένα.
«Ήταν ένας τρόπος για τις κυβερνήσεις να αγοράσουν χρόνο», δήλωνε ο Lorenzo Bini Smaghi μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ για να προσθέσει ότι "δεν ήταν κάτι για να σώσουμε το ευρώ".
Όταν ο Draghi πήρε τα ηνία της ΕΚΤ το Νοέμβριο του 2011 η τράπεζα έμοιαζε σαν ένα ξένπ φυλάκιο στο έδαφος του εχθρού.
Το γερμανικό κοινό, ποτέ ενθουσιασμένο για τις διασώσεις, ήταν εντελώς εχθρικό προς τις αγορές ομολόγων του Trichet.
Οι προσπάθειές του, επισήμως γνωστές ως το πρόγραμμα αγορών ή SMP, είχε προσβληθεί στο γερμανικό συνταγματικό δικαστήριο αλλά τελικά επέζησε.
Ωστόσο, οδήγησε στην παραίτηση του Axel Weber, επικεφαλής της Bundesbank.
Η απόφαση του Trichet, τον Αύγουστο του 2011 να επεκτείνει το πρόγραμμα στην Ισπανία και την Ιταλία οδήγησαν και στην απώλεια ενός δεύτερου Γερμανού αξιωματούχου, του Jürgen Stark.
Ο Stark είχε τις αντιρρήσεις του με την προσέγγιση του Trichet, αλλά απέφευγε να τις δημοσιοποιήσει.
"Ήμουν πιστός ίσως για υπερβολικά μεγάλο χρονικό διάστημα στην ΕΚΤ", δήλωσε αργότερα.
Μία μέρα μετά τη συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ που ενέκρινε τις αγορές των ιταλικών και ισπανικών ομολόγων, ο Stark παραιτήθηκε.
Στη θέση του ανέλαβε ο Jörg Asmussen, ο οικονομολόγος με το ξυρισμένο κεφάλι, ο οποίος ήταν άνθρωπος του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών, όταν η κρίση ξεκίνησε.
Σχεδόν ο μοναδικός από τους Γερμανούς αξιωματούχους, ο Asmussen είχε διατηρήσει εγκάρδιες σχέσεις σε ολόκληρη την ευρωζώνη, παρά τις καταγγελίες περί γερμανικής αλαζονείας προς το νότο.
Σύμφωνα με εκείνους που ήταν κοντά στον Asmussen, ο ίδιος ήξερε ότι θα αντιμετωπίσει τελικά το ίδιο δίλημμα που είχαν και ο Stark και ο Weber: Είτε θα συμφωνήσει με ένα πρόγραμμα της ΕΚΤ που ήταν "ραδιενεργό" για την πατρίδα του ή θα παραιτηθεί.
"Είτε θα κάνει ό, τι είναι σωστό για την Ευρώπη και θα τον σταυρώσουν στη Γερμανία ή είστε θα είναι ο ήρωας της FAZ [η συντηρητική εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung] και θα καταστρέψει την Ευρώπη", ανέφερε ένα έμπιστος συνεργάτης του.
Όταν ο διορισμός του Asmussen είχε ανακοινωθεί, οι Γάλλοι αξιωματούχοι συνειδητοποίησαν την ανάγκη ενός υποψηφίου ο οποίος θα συνεργάζεται στενά με έναν άνδρα που πίστευαν ότι θα μπορούσε να δώσει στον Draghi τη γερμανική κάλυψη.
Γι' αυτό και όρισαν τον Benoît Cœuré, οικονομολόγο της γενιάς Asmussen και με πολιτικές πεποιθήσεις που ήταν κοντά στις γερμανικές.
Όπως και ο Draghi, ο οποίος πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της κυβερνητικής του καριέρας ως επικεφαλής του ιταλικού Υπουργείου Οικονομικών πριν από τον τίτλο του επικεφαλής της Τράπεζας της Ιταλίας, οι Asmussen και Cœuré δεν ήταν παραδοσιακοί κεντρικοί τραπεζίτες.
Και οι δύο ανήλθαν στα υψηλότερα κλιμάκια στα αντίστοιχα υπουργεία οικονομικών, όπου εξοικοιώθηκαν με το σκληρό και παρακμασμένο προσωπικό της πολιτικής.
Ο τόνος στη Φρανκφούρτη άρχισε να αλλάζει.
Οι κεντρικοί τραπεζίτες έγιναν πιο ευαίσθητοι.
Οι δύο πραγματιστές θα αποτελέσουν τον πυρήνα της νέας ομάδας για την αντιμετώπιση της κρίσης, χτίζοντας γέφυρες στο Παρίσι και το Βερολίνο με τρόπους που οι προκάτοχοι τους δεν θα μπορούσαν.
Εν καιρώ ειρήνης και εν καιρώ πολέμου
Μέσα στο χάος των δύο ελληνικών εκλογών που οδήγησε σχεδόν στο χείλος του «Grexit» και προκάλεσε νέους φόβους για τις τράπεζες της Ισπανίας, ο πανικός επέστρεψε στις αγορές ομολόγων το Μάιο.
Η Bankia - που δημιουργήθηκε από τη συγχώνευση των ισπανικών ταμιευτηρίων - ζήτησε τη διάσωση της, απαιτώντας μερική κρατικοποίηση.
Η ανησυχία για την υγεία όλων των ευρωπαϊκών τραπεζών είχε εξαπλωθεί.
Ο Draghi γνώριζε ότι η ΕΚΤ έπρεπε να κάνει περισσότερα.
Από τις αρχές Ιουνίου, άρχισε να συζητά με ένα μικρό κύκλο από έμπιστους συνεργάτες, όπως ο Asmussen και ο Cœuré, την ανάγκη για ένα νέο πρόγραμμα καταπολέμησης της κρίσης.
Ένα μέρος του σχεδίου του Monti έφθασε στην ΕΚΤ αυτό παρουσιαστεί στο Los Cabos, αλλά θεωρήθηκε ανεφάρμοστο.
Καθώς άρχισαν να συζητούν το δικό τους σχέδιο, οι κεντρικοί τραπεζίτες στη Φρανκφούρτη ήξεραν ότι κάθε νέο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων θα προκαλούσε πολιτικά προβλήματα στον Asmussen.
Ωστόσο, αν και ασπαζόταν την οικονομική κοσμοθεωρία των Stark και Weber, πίστευε ότι σε μια ακραία κρίση απαιτούνται και έκτακτα μέτρα.
"Οι άνθρωποι προσπαθούν να παραβιάζουν τις αρχές τους κάθε μέρα", ανέφερε ο Asmussen.
"Πρέπει στο 99% των περιπτώσεων να αντισταθούν και να πουν ότι "αυτό δεν είναι έκτακτη κατάσταση", πρόσθεσε.
Αυτό γίνεται εν καιρώ ειρήνης. Σε καιρό ειρήνης, είμαι στη γραμμή της Bundesbank, αλλά η κατάσταση ήταν πολύ διαφορετική τώρα", πρόσθεσε δείχνοντας τις διαθέσεις του.
Οι αποδείξεις και οι ενδείξεις ότι η περίπτωση του πολέμου είχε φτάσει ήταν εμφανείς.
Οι εταιρείες έκαναν σχέδια έκτακτης ανάγκης για τη διάλυση του ευρώ.
Οι τράπεζες της Ευρωζώνης κρατούσαν ημέρα με την ημέρα τα μετρητά σε απομακρυσμένες θυγατρικές - μια ακριβή δηλαδή πολιτική, αλλά πολιτική που θα τους προστάτευε σε περίπτωση που το ευρώ κατέρρεε.
Στην ΕΚΤ οι συζητήσεις σχετικά με το πώς θα σταματούσε ο πανικός είχαν ενταθεί.
Αλλά ακόμα και αυτοί που βρίσκονταν κοντά στον Draghi αιφνιδιάστηκαν όταν, στα τέλη του Ιουλίου, είπε ότι η ΕΚΤ θα κάνει "ό,τι χρειάζεται για να αποτρέψει τη διάσπαση του ευρώ".
Τα λόγια του είχαν άμεση κατευναστική επίδραση στις αγορές.
Τώρα οι αξιωματούχοι της ΕΚΤ έπρεπε να αναπτύξουν μια πολιτική για να διαμορφώσουν τις λεπτομέρειες του σχεδίου, ώστε να περάσει τη μεγαλύτερη πρόκληση: τη Γερμανία.
Στη Φρανκφούρτη, οι σύμμαχοι του Draghi εργάστηκαν μανιωδώς για να αντιμετωπίσουν τους αντιπάλους του σχεδίου, να κάνουν μικροαλλαγές στις διατάξεις σε μια προσπάθεια να κερδίσουν τη στήριξη των συντηρητικών στο διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ, συμπεριλαμβανομένου και του Asmussen και των επικεφαλής της ολλανδικής και της φινλανδικής κεντρικής τράπεζας.
Μόλις το κατάφεραν, ο Jens Weidmann, πρόεδρος της Bundesbank, απομονώθηκε στην αντιπολίτευση.
Μέχρι τώρα, η Merkel έμενε στην πεποίθησή της ότι αν επιτρέψει το ευρώ να καταρρεύσει θα ήταν πολύ επικίνδυνο.
Έτσι δίνοντας την έγκρισή της για το σχέδιο της ΕΚΤ θα λάμβανε ως αντάλλαγμα για τις ενισχύσεις, οι χώρες να συμφωνήσουν για τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις.
Αυτές οι «προϋποθέσεις» έπρεπε να είναι λεπτομερείς και νομικώς δεσμευτικές.
Όταν ο Draghi παρουσίασε την τελική εκδοχή του σχεδίου του, το Σεπτέμβριο, οι πολιτικοί άνεμοι είχαν μετατοπιστεί στο Βερολίνο.
Έχοντας εξασφαλίσει το σχέδιο της τραπεζικής ένωσης, η Merkel έδωσε στο σχέδιο του Draghi δημόσια την ευλογία της.
Μιλώντας μία ημέρα μετά την ανακοίνωση του Draghi, υπογράμμισε την προϋπόθεση της οικονομικής μεταρρύθμισης.
«Οι προϋποθέσεις είναι ένα πολύ σημαντικό σημείο», είπε.
"Έλεγχος και βοήθεια . . . πάνε χέρι-χέρι".
Την ημέρα που μίλησε, οι αποδόσεις των ιταλικών 10ετών ομολόγων έκλεισαν κάτω από το 5,1%, για πρώτη φορά μετά από πέντε μήνες.
Στην Ισπανία οι αποδόσεις έπεσαν κάτω από το 6%, για πρώτη φορά μετά από τέσσερις μήνες.
Τα επίπεδα αυτά δεν θα υπήρξαν ξανά.
Η κρίση χρέους της Ευρώπης τέλειωσε
Δύο χρόνια μετά, είναι σαφές ότι οι φρενήρεις, αυτοσχέδιες δράσεις του τελευταίου έτους της κρίσης έσωσαν το ευρώ.
Ωστόσο, η ευρωζώνη απέχει πολύ από την πλήρη αποκατάσταση.
Τα επίπεδα του χρέους στην νότια Ευρώπη είναι ακραία.
Η ανεργία παραμένει κοντά σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, μια παρενέργεια του πικρού φαρμάκου που επιβλήθηκε λόγω της κρίσης.
Οι ευρωσκεπτικιστές μπορεί να ενισχυθούν στις ευρωπαϊκές εκλογές της επόμενης εβδομάδας.
Αλλά η νομισματική ένωση είχε περάσει την πιο σημαντική δοκιμασία της: στην πιο σκοτεινή ώρα της, οι ηγέτες της έκαναν ό, τι χρειάστηκε για να την κρατήσουν.
Και κανείς δεν είχε περισσότερο σημασία από την Angela Merkel, η οποία μεγάλωσε στην Ανατολική Γερμανία, και έγινε εν μέρει χάρη στην κρίση η πιο ισχυρή ηγέτης της Ευρώπης.
"Έχω επιλέξει για την Ευρώπη και το ευρώ , και, συνεπώς, για την Ελλάδα", είχε αναφέρει η Merkel λίγο πριν το τέλος της κρίσης.
"Αν καταρρεύσει το ευρώ, τότε και η Ευρώπη θα καταρρεύσει", είχε πει.
*Φωτό από Financial Times
www.bankingnews.gr
Η εφημερίδα ξεκινά από τη στιγμή που ο Obama έδωσε στην Merkel ένα έγγραφο που η ίδια δεν είχε ξαναδεί.
Ήταν ένα έγγραφο που περιείχε συγκεκριμένες προτάσεις για την αντιμετώπιση της κρίσης.
Ήταν το επονομαζόμενο σχέδιο Monti, από τον Ιταλό πρωθυπουργό.
Ενώ τα περισσότερα στοιχεία ήταν αυτά που είχαν συμφωνηθεί, το έγγραφο είχε ακόμη μία πρόταση που η Merkel δεν είχε ξαναδει.
Ήταν μια πρόταση για την έγκριση ενός σχεδίου σύμφωνα με το οποίο η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα προστάτευσε τις χώρες της Ευρωζώνης, σε περίπτωση που δέχονταν πίεση από τις χρηματοπιστωτικές αγορές με την αυτόματη αγορά ομολόγων τους.
Για τη σωτηρία της ΕΚΤ, μόνο οι «ενάρετες» χώρες που υπάκουαν στους κανόνες του προϋπολογισμού της ΕΕ θα ήταν επιλέξιμες.
Έτσι το σχέδιο Monti θα εξασφάλιζε το κόστος δανεισμού, το οποίο για την Ιταλία και την Ισπανία αυξανόταν σε επικίνδυνα επίπεδα.
"Θέλαμε να δημιουργήσουμε κάτι που δεν θα ήταν επικίνδυνο για τον έλεγχο της προσφοράς χρήματος στην Ευρώπη, δεν θα είναι προσβλητικό για τη γερμανική νοοτροπία, θα βοηθούσε συγκεκριμένα στον έλεγχο των spreads των ομολόγων, αλλά θα μπορούσε να κερδιθεί μόνο ως ανταμοιβή για την πίστη στους δημοσιονομικούς κανόνες", δήλωσε ο Monti στους Financial Times.
Καθώς διάβαζε το έγγραφο η οργή της Merkel άνοιγε σαν τριαντάφυλλο.
"Είχε πάρει ένα χρώμα... μαυροκίτρινο", δήλωσε μια άλλη πηγή της εφημερίδα.
Παρά το γεγονός ότι οι αντιρρήσεις της ήταν στα διαδικαστικά, ήταν σαφές ότι οι ιταλικές και αμερικανικές αντιπροσωπείες είχαν συνωμοτήσει για προωθήσουν ένα σχέδιο αγοράς κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ που θα άλλαζε ριζικά τον τρόπο που αγωνιζόταν η Ευρωζώνη να βγει από την κρίση.
Η Ουάσιγκτον είχε εισηγηθεί τη δημιουργία ενός «τείχους προστασίας» από την ΕΚΤ σχεδόν από την αρχή της κρίσης, υποστηρίζοντας ότι η Federal Reserve είχε αποδειχθεί το απαραίτητο εργαλείο για την καταστολή του τραπεζικού πανικού στις ΗΠΑ.
Ο Monti θεωρήθηκε από τον Λευκό Οίκο ως ο ισχυρότερος σύμμαχός του, ιδιαίτερα μετά την απώλεια της γαλλικής προεδρείας από τον Nicolas Sarkozy.
Ο Obama πίεσε την Merkel να δεχτεί τη διακριτική αυτή ιταλική πρόταση.
Σε κατ'ιδίαν συνάντηση στην αυλή του Aspen Cabin στο Καμπ Ντέιβιντ λίγες εβδομάδες πριν, ο Obama της είπε: "Πρέπει να εργαστούμε μαζί του".
Εκείνη την εποχή, οι προσπάθειες Obama και των Ευρωπαίων συνομωτών του να πείσουν τη Merkel να υποστηρίξουν ένα μεγαλύτερο τείχος προστασίας στην ευρωζώνη είχαν αποτύχει.
Ένα χρόνο πριν είχε συνεργαστεί με τον Sarkozy στη συνεδρίαση του G20 στις Κάννες.
Αυτή τη φορά ήταν ο Monti.
Η κίνηση αυτή, το σχέδιο Monti, εκ των υστέρων, σηματοδότησε την έναρξη του τελικού σημείου καμπής στην κρίση.
Τρεις μήνες μετά το γεγονός, η Merkel θα δώσει τη σιωπηρή έγκριση της σε ένα εξίσου φιλόδοξο σχέδιο αγοράς ομολόγων που σχεδιάστηκε από έναν άλλο ιταλό τεχνοκράτη, τον πρόεδρο της ΕΚΤ, Mario Draghi.
Έτσι θα λήξει και η υπαρξιακή κρίση που αντιμετωπίζει το ευρώ για περισσότερα από τρία χρόνια.
Το εν λόγω σχέδιο έχει από καιρό αναγνωριστεί ως το σημείο καμπής για την κρίση της ευρωζώνης.
Άλλωσρε, μετά από ένα "εξαγριωμένο" καλοκαίρι ο Draghi θα κάνει την ιστορική δήλωση ότι θα "κάνει ότι χρειάζεται για να εξασφαλιστεί η επιβίωση του ευρώ¨.
Ωστόσο, το πρόγραμμα του Draghi ήταν απίθανο να έχει τις θετικές συνέπειες στις αγορές χωρίς να υπήρχε πριν η συναίνεση της Merkel, η οποία δόθηκε παρά τις αντιρρήσεις των ισχυρών της γερμανικής Bundesbank.
Αυτή ήταν η ήρεμη πολιτική νίκη που αποδείχθηκε ότι είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της επιτυχίας της ΕΚΤ.
Ένας χρόνος καταιγισμού ιδεών
Αυτοί που μίλησαν με την Merkel εκείνη τη στιγμή άκουσαν τις επιφυλάξεις της για το σχέδιο του Monti, οι οποίες είχαν τις ρίζες τους στην άποψή της πως η ευρωζώνη θα πρέπει να λειτουργήσει.
Δεν ήταν ο ρόλος των πολιτικών να καθορίσουν τα επιτόκια των ομολόγων.
Η ΕΚΤ ήταν αυτή που έπρεπε να αποφασίσει ένα τέτοιο σχέδιο, όπως άλλωστε μια ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα πρέπει να κάνει.
Αλλά πολλοί αξιωματούχοι, ιδιαίτερα εκείνοι που εργάστηκαν με την ομάδα της σε άλλες πρωτεύουσες της ευρωζώνης, υποστήριξε ότι η αποδοχή του προγράμματος του Draghi από την Merkel ήρθε μετά από μια στροφή στον τρόπο σκέψης του Βερολίνου.
Αν το αρχικό όραμα της Γερμανίας για την ευρωζώνη – χωρίς διασώσεις, κοινό χρέος και σε ορισμένους κύκλους χωρίς Ελλάδα – είχε καταστεί ανεφάρμοστο, το Βερολίνο έπρεπε να διασφαλίσει ότι η κοινή ανάληψη των βαρών θα συνοδεύεται και με κεντρικό έλεγχογ.
Τον Δεκέμβριο η Merkel κέρδισε τη συμφωνία για ένα «δημοσιονομικό σύμφωνο» που απαιτεί από όλες τις χώρες της ευρωζώνης να τηρήσουν τους αυστηρούς κανόνες του προϋπολογισμού της ΕΕ και να τους εντάξουν στα εθνικά Συντάγματα.
Μια συμφωνία που θα σηματοδοτήσει τη μεγαλύτερη αλλαγή στην κυριαρχία των κρατών από τη δημιουργία του ευρώ: ως αντάλλαγμα της χρήσης των κοινών πόρων της ευρωζώνης για τη διάσωση και ελλείψει ευρωπαϊκών τραπεζών, η εποπτεία και η εκκαθάριση των τραπεζικών ιδρυμάτων, θα περάσουν από τον εθνικό στον έλεγχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι Γερμανοί αξιωματούχοι επιμένουν ότι η Merkel δεν έκανε πίσω σ' αυτές τις πολιτικές σε αντάλλαγμα να ανοίξει ο δρόμος για τη δράση της ΕΚΤ.
Ομοίως, ο Draghi δεν υποσχέθηκε ποτέ ρητά ότι οι πολιτικοί της ΕΕ θα δράσουν εάν δεν κινηθεί πρώτα η ΕΚΤ.
"Έχετε ακούσει ποτέ δύο Ιησουίτες να μιλούν ο ένας στον άλλο;", είπε ένα πρόσωπο που συμμετείχε στις συναντήσεις, όπου ο Draghi άσκησε πιέσεις για κυβερνητική δράση.
"Θα πρέπει να ακούσετε όχι σε ό,τι λένε, αλλά αυτό που δεν λένε".
Ορισμένοι αξιωματούχοι της ΕΚΤ με τους οποίους εργάστηκε ο Draghi υποστηρίζουν ότι η εξασφάλιση της υποστήριξης της Merkel για το σχέδιο αγοράς ομολόγων του, επίσημα γνωστό ως OMT, ήταν το αποτέλεσμα μιας προσεκτικά ενορχηστρωμένης πολιτικής καλλιέργειας της καγκελαρίου.
"Η πραγματική διαφορά ήταν η σχέση του με την Μerkel", δήλωσε ένας πρώην υπάλληλος της ΕΚΤ ο οποίος συνεργάστηκε στενά με τον Draghi.
"Ήξερε ότι αν μια μέρα κάτι δύσκολο έπρεπε να αποφασιστεί, έπρεπε να έχει εξασφαλίσει πριν την εμπιστοσύνη της".
Ανώτεροι αξιωματούχοι κοντά στους δύο ηγέτες αναγνωρίζουν ότι ο Draghi ήταν πολύ πιο πρόθυμος να συνεργαστεί με την Merkel και τους άλλους πολιτικούς ηγέτες από τον προκάτοχό του, Jean - Claude Trichet.
Χωρίς να διακυβεύεται η ανεξαρτησία της ΕΚΤ, ο Draghi εργάστηκε ανεπίσημα με την Merkel, δοκιμάζοντας προσεκτικά τι θα μπορούσε να γίνει αποδεκτό, ενώ ο Trichet είχε προτιμήσει επίσημες ρυθμίσεις, όπως οι Σύνοδοι Κορυφής της ΕΕ, σύμφωνα με αξιωματούχους.
Αλλά άλλοι επιμένουν ότι μια επίθεση γοητείας του Draghi ήταν ένας απλός λόγος για την αγκαλιά της Merkel.
Ακόμη και οι επικριτές του Draghi στο εσωτερικό της γερμανικής κυβέρνησης δεν μίλησαν ποτέ για μια συμφωνία μεταξύ των δύο ηγετών.
"Δεν ήταν συμφωνία. Δεν πήραμε τίποτα ως αντάλλαγμα", δήλωναν.
Αντ 'αυτού, αρκετοί αξιωματούχοι είπαν ότι πίστευαν ότι η προθυμία της Merkel να στηρίξει το πρόγραμμα OMT ήταν μια αντανάκλαση του πόσο βαθιά ήταν η κρίση εκείνο το καλοκαίρι.
Αλλά το πιο σημαντικό, ήταν η τελική κίνηση του συγχρονισμού μεταξύ των πολιτικών ηγετών και των κεντρικών τραπεζιτών που ήταν ζωτικής σημασίας σε κάθε σημαντικό σημείο καμπής στην κρίση.
Η ομάδα καταπολέμηση της κρίσης
Από την αρχή της κρίσης, η δύναμη πυρόσβεσης της ΕΚΤ είχε πολιτικά περιοριστεί από τη Γερμανία.
Η ιδέα του Monti για την αγορά ομολόγων της ΕΚΤ είχε από καιρό θεωρηθεί ως η λύση για την κρίση μεταξύ των φορέων χάραξης πολιτικής από την Ουάσιγκτον και το Παρίσι.
Εάν η ΕΚΤ κάνει μια τέτοια δέσμευση, ειδικά αν ήταν απεριόριστη, θα μπορούσε να δώσει ένα τέλος στα πανικόβλητα sell- offs που επικρατούσαν στις αγορές ομολόγων.
Αλλά πολλοί στο Βερολίνο είδε τέτοια δράση της ΕΚΤ ως ακατάλληλη.
Η αγορά ομολόγων της ευρωζώνης ήταν, στην ουσία, μια μορφή δανεισμού στις κυβερνήσεις από την κεντρική τράπεζα, μια πρακτική που είναι γνωστή ως «νομισματική χρηματοδότηση».
Αυτό όχι μόνο θα μπορούσε να αναβάλει τις δράσεις για την εξισορρόπηση των προϋπολογισμών, αλλά θα μπορούσε επίσης να τονώσει τον πληθωρισμό.
Ο Trichet είχε δύο φορές σώσει το ευρώ από το χείλος του γκρεμού - όταν συμφώνησε να αγοράσει ελληνικά ομόλογα στην αρχή της κρίσης στο Μάιο του 2010 και όταν επέκτεινε το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων στην Ιταλία και την Ισπανία το ταραχώδες καλοκαίρι του 2011.
Αλλά τα σχέδιά του πάντα περιγράφονται ως περιορισμένα.
«Ήταν ένας τρόπος για τις κυβερνήσεις να αγοράσουν χρόνο», δήλωνε ο Lorenzo Bini Smaghi μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ για να προσθέσει ότι "δεν ήταν κάτι για να σώσουμε το ευρώ".
Όταν ο Draghi πήρε τα ηνία της ΕΚΤ το Νοέμβριο του 2011 η τράπεζα έμοιαζε σαν ένα ξένπ φυλάκιο στο έδαφος του εχθρού.
Το γερμανικό κοινό, ποτέ ενθουσιασμένο για τις διασώσεις, ήταν εντελώς εχθρικό προς τις αγορές ομολόγων του Trichet.
Οι προσπάθειές του, επισήμως γνωστές ως το πρόγραμμα αγορών ή SMP, είχε προσβληθεί στο γερμανικό συνταγματικό δικαστήριο αλλά τελικά επέζησε.
Ωστόσο, οδήγησε στην παραίτηση του Axel Weber, επικεφαλής της Bundesbank.
Η απόφαση του Trichet, τον Αύγουστο του 2011 να επεκτείνει το πρόγραμμα στην Ισπανία και την Ιταλία οδήγησαν και στην απώλεια ενός δεύτερου Γερμανού αξιωματούχου, του Jürgen Stark.
Ο Stark είχε τις αντιρρήσεις του με την προσέγγιση του Trichet, αλλά απέφευγε να τις δημοσιοποιήσει.
"Ήμουν πιστός ίσως για υπερβολικά μεγάλο χρονικό διάστημα στην ΕΚΤ", δήλωσε αργότερα.
Μία μέρα μετά τη συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ που ενέκρινε τις αγορές των ιταλικών και ισπανικών ομολόγων, ο Stark παραιτήθηκε.
Στη θέση του ανέλαβε ο Jörg Asmussen, ο οικονομολόγος με το ξυρισμένο κεφάλι, ο οποίος ήταν άνθρωπος του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών, όταν η κρίση ξεκίνησε.
Σχεδόν ο μοναδικός από τους Γερμανούς αξιωματούχους, ο Asmussen είχε διατηρήσει εγκάρδιες σχέσεις σε ολόκληρη την ευρωζώνη, παρά τις καταγγελίες περί γερμανικής αλαζονείας προς το νότο.
Σύμφωνα με εκείνους που ήταν κοντά στον Asmussen, ο ίδιος ήξερε ότι θα αντιμετωπίσει τελικά το ίδιο δίλημμα που είχαν και ο Stark και ο Weber: Είτε θα συμφωνήσει με ένα πρόγραμμα της ΕΚΤ που ήταν "ραδιενεργό" για την πατρίδα του ή θα παραιτηθεί.
"Είτε θα κάνει ό, τι είναι σωστό για την Ευρώπη και θα τον σταυρώσουν στη Γερμανία ή είστε θα είναι ο ήρωας της FAZ [η συντηρητική εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung] και θα καταστρέψει την Ευρώπη", ανέφερε ένα έμπιστος συνεργάτης του.
Όταν ο διορισμός του Asmussen είχε ανακοινωθεί, οι Γάλλοι αξιωματούχοι συνειδητοποίησαν την ανάγκη ενός υποψηφίου ο οποίος θα συνεργάζεται στενά με έναν άνδρα που πίστευαν ότι θα μπορούσε να δώσει στον Draghi τη γερμανική κάλυψη.
Γι' αυτό και όρισαν τον Benoît Cœuré, οικονομολόγο της γενιάς Asmussen και με πολιτικές πεποιθήσεις που ήταν κοντά στις γερμανικές.
Όπως και ο Draghi, ο οποίος πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της κυβερνητικής του καριέρας ως επικεφαλής του ιταλικού Υπουργείου Οικονομικών πριν από τον τίτλο του επικεφαλής της Τράπεζας της Ιταλίας, οι Asmussen και Cœuré δεν ήταν παραδοσιακοί κεντρικοί τραπεζίτες.
Και οι δύο ανήλθαν στα υψηλότερα κλιμάκια στα αντίστοιχα υπουργεία οικονομικών, όπου εξοικοιώθηκαν με το σκληρό και παρακμασμένο προσωπικό της πολιτικής.
Ο τόνος στη Φρανκφούρτη άρχισε να αλλάζει.
Οι κεντρικοί τραπεζίτες έγιναν πιο ευαίσθητοι.
Οι δύο πραγματιστές θα αποτελέσουν τον πυρήνα της νέας ομάδας για την αντιμετώπιση της κρίσης, χτίζοντας γέφυρες στο Παρίσι και το Βερολίνο με τρόπους που οι προκάτοχοι τους δεν θα μπορούσαν.
Εν καιρώ ειρήνης και εν καιρώ πολέμου
Μέσα στο χάος των δύο ελληνικών εκλογών που οδήγησε σχεδόν στο χείλος του «Grexit» και προκάλεσε νέους φόβους για τις τράπεζες της Ισπανίας, ο πανικός επέστρεψε στις αγορές ομολόγων το Μάιο.
Η Bankia - που δημιουργήθηκε από τη συγχώνευση των ισπανικών ταμιευτηρίων - ζήτησε τη διάσωση της, απαιτώντας μερική κρατικοποίηση.
Η ανησυχία για την υγεία όλων των ευρωπαϊκών τραπεζών είχε εξαπλωθεί.
Ο Draghi γνώριζε ότι η ΕΚΤ έπρεπε να κάνει περισσότερα.
Από τις αρχές Ιουνίου, άρχισε να συζητά με ένα μικρό κύκλο από έμπιστους συνεργάτες, όπως ο Asmussen και ο Cœuré, την ανάγκη για ένα νέο πρόγραμμα καταπολέμησης της κρίσης.
Ένα μέρος του σχεδίου του Monti έφθασε στην ΕΚΤ αυτό παρουσιαστεί στο Los Cabos, αλλά θεωρήθηκε ανεφάρμοστο.
Καθώς άρχισαν να συζητούν το δικό τους σχέδιο, οι κεντρικοί τραπεζίτες στη Φρανκφούρτη ήξεραν ότι κάθε νέο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων θα προκαλούσε πολιτικά προβλήματα στον Asmussen.
Ωστόσο, αν και ασπαζόταν την οικονομική κοσμοθεωρία των Stark και Weber, πίστευε ότι σε μια ακραία κρίση απαιτούνται και έκτακτα μέτρα.
"Οι άνθρωποι προσπαθούν να παραβιάζουν τις αρχές τους κάθε μέρα", ανέφερε ο Asmussen.
"Πρέπει στο 99% των περιπτώσεων να αντισταθούν και να πουν ότι "αυτό δεν είναι έκτακτη κατάσταση", πρόσθεσε.
Αυτό γίνεται εν καιρώ ειρήνης. Σε καιρό ειρήνης, είμαι στη γραμμή της Bundesbank, αλλά η κατάσταση ήταν πολύ διαφορετική τώρα", πρόσθεσε δείχνοντας τις διαθέσεις του.
Οι αποδείξεις και οι ενδείξεις ότι η περίπτωση του πολέμου είχε φτάσει ήταν εμφανείς.
Οι εταιρείες έκαναν σχέδια έκτακτης ανάγκης για τη διάλυση του ευρώ.
Οι τράπεζες της Ευρωζώνης κρατούσαν ημέρα με την ημέρα τα μετρητά σε απομακρυσμένες θυγατρικές - μια ακριβή δηλαδή πολιτική, αλλά πολιτική που θα τους προστάτευε σε περίπτωση που το ευρώ κατέρρεε.
Στην ΕΚΤ οι συζητήσεις σχετικά με το πώς θα σταματούσε ο πανικός είχαν ενταθεί.
Αλλά ακόμα και αυτοί που βρίσκονταν κοντά στον Draghi αιφνιδιάστηκαν όταν, στα τέλη του Ιουλίου, είπε ότι η ΕΚΤ θα κάνει "ό,τι χρειάζεται για να αποτρέψει τη διάσπαση του ευρώ".
Τα λόγια του είχαν άμεση κατευναστική επίδραση στις αγορές.
Τώρα οι αξιωματούχοι της ΕΚΤ έπρεπε να αναπτύξουν μια πολιτική για να διαμορφώσουν τις λεπτομέρειες του σχεδίου, ώστε να περάσει τη μεγαλύτερη πρόκληση: τη Γερμανία.
Στη Φρανκφούρτη, οι σύμμαχοι του Draghi εργάστηκαν μανιωδώς για να αντιμετωπίσουν τους αντιπάλους του σχεδίου, να κάνουν μικροαλλαγές στις διατάξεις σε μια προσπάθεια να κερδίσουν τη στήριξη των συντηρητικών στο διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ, συμπεριλαμβανομένου και του Asmussen και των επικεφαλής της ολλανδικής και της φινλανδικής κεντρικής τράπεζας.
Μόλις το κατάφεραν, ο Jens Weidmann, πρόεδρος της Bundesbank, απομονώθηκε στην αντιπολίτευση.
Μέχρι τώρα, η Merkel έμενε στην πεποίθησή της ότι αν επιτρέψει το ευρώ να καταρρεύσει θα ήταν πολύ επικίνδυνο.
Έτσι δίνοντας την έγκρισή της για το σχέδιο της ΕΚΤ θα λάμβανε ως αντάλλαγμα για τις ενισχύσεις, οι χώρες να συμφωνήσουν για τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις.
Αυτές οι «προϋποθέσεις» έπρεπε να είναι λεπτομερείς και νομικώς δεσμευτικές.
Όταν ο Draghi παρουσίασε την τελική εκδοχή του σχεδίου του, το Σεπτέμβριο, οι πολιτικοί άνεμοι είχαν μετατοπιστεί στο Βερολίνο.
Έχοντας εξασφαλίσει το σχέδιο της τραπεζικής ένωσης, η Merkel έδωσε στο σχέδιο του Draghi δημόσια την ευλογία της.
Μιλώντας μία ημέρα μετά την ανακοίνωση του Draghi, υπογράμμισε την προϋπόθεση της οικονομικής μεταρρύθμισης.
«Οι προϋποθέσεις είναι ένα πολύ σημαντικό σημείο», είπε.
"Έλεγχος και βοήθεια . . . πάνε χέρι-χέρι".
Την ημέρα που μίλησε, οι αποδόσεις των ιταλικών 10ετών ομολόγων έκλεισαν κάτω από το 5,1%, για πρώτη φορά μετά από πέντε μήνες.
Στην Ισπανία οι αποδόσεις έπεσαν κάτω από το 6%, για πρώτη φορά μετά από τέσσερις μήνες.
Τα επίπεδα αυτά δεν θα υπήρξαν ξανά.
Η κρίση χρέους της Ευρώπης τέλειωσε
Δύο χρόνια μετά, είναι σαφές ότι οι φρενήρεις, αυτοσχέδιες δράσεις του τελευταίου έτους της κρίσης έσωσαν το ευρώ.
Ωστόσο, η ευρωζώνη απέχει πολύ από την πλήρη αποκατάσταση.
Τα επίπεδα του χρέους στην νότια Ευρώπη είναι ακραία.
Η ανεργία παραμένει κοντά σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, μια παρενέργεια του πικρού φαρμάκου που επιβλήθηκε λόγω της κρίσης.
Οι ευρωσκεπτικιστές μπορεί να ενισχυθούν στις ευρωπαϊκές εκλογές της επόμενης εβδομάδας.
Αλλά η νομισματική ένωση είχε περάσει την πιο σημαντική δοκιμασία της: στην πιο σκοτεινή ώρα της, οι ηγέτες της έκαναν ό, τι χρειάστηκε για να την κρατήσουν.
Και κανείς δεν είχε περισσότερο σημασία από την Angela Merkel, η οποία μεγάλωσε στην Ανατολική Γερμανία, και έγινε εν μέρει χάρη στην κρίση η πιο ισχυρή ηγέτης της Ευρώπης.
"Έχω επιλέξει για την Ευρώπη και το ευρώ , και, συνεπώς, για την Ελλάδα", είχε αναφέρει η Merkel λίγο πριν το τέλος της κρίσης.
"Αν καταρρεύσει το ευρώ, τότε και η Ευρώπη θα καταρρεύσει", είχε πει.
*Φωτό από Financial Times
www.bankingnews.gr
