«Σήμερα τα όνειρα είναι περισσότερο σημαντικά, όσο ποτέ άλλοτε».
Ervin Laszlo
Γράφει ο Γιώργος Στάμκος (stamkos@post.com)
Κανένας θάνατος δεν μπορεί να συγκριθεί με το θάνατο της ελπίδας και των ονείρων.
Χωρίς τα όνειρα δεν ζούμε, απλά υπάρχουμε. Η ονειροκτονία είναι η
χειρότερη μορφή δολοφονίας. Στην ονειροκτόνα εποχή μας οι οραματικές
ενατενίσεις τελούν υπό διωγμό, η αισιοδοξία σπανίζει και ο φόβος
κυριαρχεί παντού.
Αποτελεί
κοινό μυστικό πως διακατεχόμαστε από μια κλαψιάρικη απαισιοδοξία, που
χαρακτηρίζεται από το φόβο της ζωής, το φόβο της τεχνολογίας και το φόβο
του μέλλοντος. Μια απαισιοδοξία που μεταμορφώνει τις προκλήσεις σε
παγίδες, αντί σε ευκαιρίες.
Η
τρέχουσα οικονομική κρίση απλώς εντείνει προβλήματα που ήδη προϋπήρχαν. Η
κοινωνία που ζούμε έχει γεμίσει με ανασφάλεια. Το υπερόπλο που λέγεται
τηλεόραση συνεχίζει να διαμορφώνει συνειδήσεις, καταναλωτικές
συμπεριφορές και προπαντός να διαχειρίζεται τους φόβους μας. Έτσι, εκτός
από καταναλωτές περιττών προϊόντων, έχουμε καταντήσει και καταναλωτές
φοβικών ειδήσεων. Ο φόβος έγινε το δικό μας ναρκωτικό. Παίρνουμε καθημερινά πολλές δόσεις αυτού του «ναρκωτικού», κυρίως μέσα από τα media.
Αλλά και οι πολιτικοί που ψηφίζουμε γνωρίζουν πολύ καλά πως η πολιτική
επένδυση στο φόβο, αποδίδει. Σε τελική ανάλυση φαίνεται πως μας αρέσει
να φοβόμαστε, επειδή έχουμε την ψευδαίσθηση ότι είμαστε ασφαλείς: «Ο φόβος είναι ένα συναίσθημα που αρέσει στους ανθρώπους να το νιώθουν, όταν αισθάνονται ασφαλείς» (Ε. Α. Πόε).
Το ζάπινγκ δεν είναι διαδήλωση
Ο φόβος,
που μας έχουν ενσταλάξει τεχνητά, μας έχει οδηγήσει σε μια άνευ
προηγουμένου παθητικότητα, που μας κατάντησε «πολίτες του καναπέ». Δεν
υπάρχει πλέον διάθεση για ελευθερία, δημιουργία, επανάσταση. Αφήσαμε προ καιρού τα οδοφράγματα και τις διαδηλώσεις και πιάσαμε τις παντόφλες και τα τηλεκοντρόλ.
Το τηλεκοντρόλ μας πάντρεψε με τον καναπέ και το ζάπινγκ έγινε
αντανακλαστικό της παραίτησης μας από την πρωτοτυπία του ζειν. Καθόλου
παράξενο λοιπόν που λατρεύουμε τις τρομακτικές ταινίες, το ρίγος του
κινηματογραφικού φόβου, ενώ οι ίδιοι βρισκόμαστε ασφαλείς στη θαλπωρή
του σαλονιού μας. «Υποκύπτουμε στην άνεση του τρόμου κι αυτός ο
ελεγχόμενος τρόμος μας βοηθά να κατανικούμε τους συνηθισμένους φόβους
μας», παραδέχεται ο Γάλλος φιλόσοφος Πασκάλ Μπρυκνέρ. Μόνον μια επαρκή
δόση κινηματογραφικής φρίκης ή ενός καλογραμμένου βιβλίου τρόμου μπορεί
να εξορκίσει τους «δαίμονες» που ξεπηδούν μέσα από την καθημερινότητα
μας κι εδράζονται στην απάθεια και στην ψευδαίσθηση της ασφάλειας μας.
Οι
ανεξέλεγκτοι φόβοι των μαζών –ναι, έχουμε υποβιβαστεί σε μάζα, εφόσον
έχουμε χάσει προ καιρού την πνευματική αυτονομία και την πολιτική
ενεργητικότητά μας– κάνουν καλό στο Σύστημα, ενώ η ψυχραιμία το βλάπτει.
Αποτελεί κοινό μυστικό άλλωστε πως η Εξουσία, ακόμη και στις
δημοκρατικές χώρες, οφείλει να κρατά τους πολίτες αρκετά φοβισμένους
γιατί, αν δεν φοβούνται και δεν τρέμουν για όλων των ειδών τα κακά που
μπορούν να πέσουν πάνω στα κεφάλια τους –κακά που προέρχονται
από έξω ή από μέσα ή ακόμη κι από το διάστημα– τότε ίσως αρχίσουν να
Σκέφτονται. Αυτό θεωρείται εξαιρετικά επικίνδυνο από την εξουσιαστική
ελίτ, διότι θεωρεί πως το «ζαλισμένο κοπάδι» δεν έχει την ικανότητα να
Σκέφτεται. Γι’ αυτό και πρέπει να φοβάται εσωτερικούς κι εξωτερικούς
εχθρούς. Ο φόβος είναι άγνοια και η άγνοια ευτυχία. Το «ζαλισμένο
κοπάδι» επιτρέπεται να είναι ευτυχισμένο, όχι όμως ελεύθερο.
Αντίσταση στο φόβο
Αντίσταση
στο φόβο σημαίνει πρώτα απ’ όλα ψυχραιμία και σε δεύτερη φάση κριτική
σκέψη. Πρέπει να γνωρίζουμε πως ο φόβος, ακόμη και για υπαρκτές απειλές
–πόσο μάλιστα για φανταστικές–, αποτελεί μια απίστευτη σπατάλη
ενέργειας, κατατρώγει τις σκέψεις μας, θολώνει τα συναισθήματα μας και
μας παραλύει. Οι Κινέζοι έχουν μια σοφή στάση απέναντι στο φόβο: ο
άνθρωπος δεν πρέπει να φοβάται και ν’ ανησυχεί γενικώς, ούτε γι’ αυτά
που διορθώνονται, ούτε και για εκείνα που δεν διορθώνονται. Εκείνα που
διορθώνονται κάποια στιγμή θα διορθωθούν. Εκείνα που δεν διορθώνονται,
δεν πρόκειται να διορθωθούν, οπότε γιατί να ανησυχούμε άσκοπα; Έχοντας
αυτά κατά νου πρέπει να εστιαστούμε στα πραγματικά μας προβλήματα –και
όχι στα φανταστικά– και να επιδιώξουμε ασφάλεια με δικαιώματα για
περισσότερη ελευθερία και ποιοτικότερη δημοκρατία. Οι αδύναμοι πρέπει να μάθουν να φοβίζουν τους δυνατούς.
Πρέπει να αντιληφθούν πως, αν θέλουν να απελευθερωθούν από τους φόβους
τους, μπορούν να είναι κι αυτοί δυνατοί και να ανταποδώσουν τα
κτυπήματα. Η αντίσταση στο φόβο αποτελεί το σίγουρο εισιτήριο για μια πιο ελεύθερη και ολοκληρωμένη ζωή…
