Του ΑΛΚΗ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗ
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα εκφράσει, αυτή την εβδομάδα στο Στρασβούργο, την «ειλικρινή του θλίψη» για τους νεκρούς του ναυαγίου της Λαμπεντούσα.
Την ίδια στιγμή η Ευρωπαϊκή Ένωση συνεχίζει να «αντιμετωπίζει» το
ζήτημα με περισσότερα κατασταλτικά μέτρα όπως η ενίσχυση του ρόλου της FRONTEX, η καθιέρωση του πανευρωπαϊκού συστήματος επιτήρησης των συνόρων(EUROSUR), η θέσπιση του «Δουβλίνο 3» κοκ.
Από την άλλη μεριά, αρχίζει να θέτει φραγμούς σε μια άλλη διάσταση της μετανάστευσης, την «εσωτερική», από πολίτες δηλαδή των κρατών μελών του ευρωπαικού Νότου και των Βαλκανίων οι οποίοι τα τελευταία χρόνια μετακινούνται μαζικά προς τις μεγάλες καπιταλιστικές μητροπόλεις.
Η υποκρισία είναι εξώφθαλμη. Διότι οι Ευρωπαίοι γνωρίζουν ότι όπως στην περίπτωση των μεταναστευτικών ροών από τις χώρες της Αφρικής και της Ασίας έτσι και σε αυτή της «εσωτερικής μετανάστευσης»,
είναι οι ίδιες οι πολιτικές τους , στα πλαίσια του νεοφιλελεύθερου
καπιταλιστικού δόγματος, που γεννούν το πρόβλημα. Ιμπεριαλιστικές
επιδρομές στη Λιβύη και το Σουδάν, άγρια εκμετάλευση των φυσικών πόρων
της Αφρικής σε συνεργασία με διεφθαρμένες κυβερνήσεις, μνημόνια και
λιτότητα στον Ευρωπαικό Νότο. Και έπειτα από όλα αυτά «οδύνη» για τους ναυαγούς απ την αφρική και «συμπόνοια» για τις συνέπειες των πολιτικών της Τρόϊκα.
Στο
πλαίσιο αυτό χιλιάδες άνεργοι και από τη δική μας χώρα αναγκάζονται να
αναζητήσουν μια καλύτερη τύχη ως οικονομικοί μετανάστες στη Δυτική Ευρώπη
με όρους όμοιους με εκείνους των μεγάλων μεταναστευτικών κυμάτων των
δεκαετιών του 1950 και 1960, γεγονός που προκαλεί μάλλον ανακούφιση παρά
δυσφορία στη μνημονιακή κυβέρνηση Σαμαρά.
ΓΙΑ ΠΟΙΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΜΙΛΑΜΕ;
Πρώτα απ όλα πρέπει να διευκρινίσουμε πως για την περίπτωση των ελλήνων και των άλλων λαών του ευρωπαικού νότου τα αίτια είναι κυρίως οικονομικά.
Μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες αναγκάζονται να μεταναστεύσουν εξαιτίας της
παρατεταμένης οικονομικής κρίσης και της αυξανόμενης ανεργίας.Στο
σημείο αυτό χρειάζεται να κάνουμε μια διευκρίνιση. Η αριστερά, αξιακά,
είναι υπέρ της αλληλεπίδρασης μεταξύ των λαών, υπέρ της δυνατότητας των
ανθρώπων να μετακινούνται να γνωρίζουν νέες χώρες και πολιτισμούς. Δεν
θέλουμε κλειστά σύνορα και απομονωμένες κοινωνίες. Αυτός άλλωστε είναι ο
καλύτερος τρόπος για να θωρακιστούν οι νέοι κυρίως άνθρωποι απέναντι
στο δηλητήριο του ρατσισμού και του νεοναζισμού . Υποστηρίζουμε όμως την
μετακίνηση των πολιτών ως αποτέλεσμα επιλογής και όχι ως αποτέλεσμα
ανάγκης. Επομένως, ας γίνει σαφές ότι αναφερόμαστε σε δύο διαφορετικές
περιπτώσεις.
Ως αποτέλεσμα της κρίσης
παρατηρούμε ότι η σημερινή μετανάστευση από τις χώρες του νότου αφορά
τα κοινωνικά στρώματα που πλήττονται άμεσα από αυτή. Την εργατική και τη
μικροαστική τάξη που αναζητά εργασία και μια καλύτερη
ζωή όπως στο παρελθόν. Σε περιόδους μάλιστα υποχώρησης του κοινωνικού
κράτους στην Ευρώπη αρκετές φορές κάτω από το καθεστώς της επισφαλούς, ανασφάλιστης και κακοπληρωμένης εργασίας
ή ακόμη χειρότερα σε ότι αφορά τους πολίτες από τη Βουλγαρία και τη
Ρουμανία με θεσμοθετημένους περιορισμούς από την πλευρά της Ένωσης παρά
την υποτιθέμενη ελευθερία στην κίνηση των ανθρώπων.
Παράλληλα, ένα νέο στοιχείο του σημερινού κύματος μετανάστευσης είναι το φαινόμενο του brain drain, της
μετανάστευσης δηλαδή των νέων επιστημόνων που στην περίπτωση της χώρας
μας έχει λάβει εφιαλτικές διαστάσεις. Υπολογίζεται πως ήδη 120000 νέοι επιστήμονες έχουν μεταναστεύσει ενώ 300000 ακόμη εξετάζουν το ενδεχόμενο.
Μια πραγματική πληγή, μια αιμορραγία του εργατικού μας δυναμικού που
αναζητά απεγνωσμένα την τύχη του στο εξωτερικό. Το πρόβλημα αυτό αγγίζει
έντονα και τις υπο ένταξη χώρες των δυτικών Βαλκανίων οι οποίες όντας
«αναγκασμένες» να υλοποιήσουν τα νεο3εύθερα κριτήρια της Κοπεγχάγης
οδηγούν τους νέους επιστήμονες στο εξωτερικό.
ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ ΚΥΜΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
Ιδιαίτερα στην περίπτωση των ελλήνων δεν θα ήταν καθόλου υπερβολή αν κάναμε λόγο για το τρίτο μεγάλο κύμα μετανάστευσης στη σύγχρονη ιστορία της χώρας, έχοντας επίγνωση των προηγούμενων δύο στις αρχές του 20ου
αιώνα και στις δεκαετίες που ακολούθησαν τον εμφύλιο πόλεμο. Σε σχέση
με τα δύο τελευταία μεταναστευτικά ρεύματα μπορούμε μάλιστα να
παρατηρήσουμε μια σημαντική πολιτική ομοιότητα. Ανατρέχοντας στο
βιβλίο "πολιτικές δυνάμεις στης Ελλάδα 1946-65" του Γάλλου πολιτικού επιστήμονα Jean Meynaud
αλλά και σε μεγάλο μέρος των πηγών της σύγχρονης ελληνικής
βιβλιογραφίας διαπιστώνουμε ότι όπως κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας
του 50 η κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή ωφελείτο
πολιτικά από την αθρόα μετανάστευση, αφενός επειδή μειώνονταν οι δείκτες
της ανεργίας και αυξάνονταν τα εμβάσματα από το εξωτερικό και αφετέρου
επειδή γνώριζε ότι τα μέλη της εργατικής τάξης που έφευγαν στην ξενιτιά
ήταν φίλα προσκείμενα στην Αριστερά, έτσι και σήμερα
μπορούμε να εκτιμήσουμε πως παρά τις αντιθέτου δηλώσεις των κυβερνητικών
στελεχών η ελληνική κυβέρνηση εξυπηρετείται από αυτή την κατάσταση.
Παρακολουθώντας παράλληλα την πορεία των ελλήνων μεταναστών στη Δυτική Ευρώπη
θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε πως στις περισότερες περιπτώσεις δεν
εξασφαλίζουν αξιοπρεπή εργασία. Σ αυτό πρέπει να συνυπολογίσουμε και ένα
καινούργιο φαινόμενο που παρατηρείται από το 2010 και μετά. Πλέον,
πολλοί νέοι έλληνες καταφθάνουν άνεργοι και προσπαθούν
να βρούν δουλειά φιλοξενούμενοι σε κάποιον συγγενή ή φίλο τους. Όσοι
δεν τα καταφέρνουν, μετά από εξαντλητική προσπάθεια,αναγκάζονται να
επιστρέψουν απογοητευμένοι στη μνημονιακή Ελλάδα. Αλλά και όσοι
καταφέρνουν να βρούν μια πιο αξιοπρεπή δουλειά συνήθως καλύπτουν τις
οικονομικές υποχρεώσεις των δικών τους ανθρώπων την Ελλάδα. Κι όλα αυτά
σε μια Ευρώπη που, παρότι η κρίση δεν την έχει επηρεάσει όσο τη χώρας
μας, η ανεργία αυξάνεται, οι κυβερνήσεις εφαρμόζουν μέτρα λιτότητας και
μεγάλες εργοστασιακές μονάδες κλείνουν.
ΛΥΣΕΙΣ ΣΤΟ ΤΩΡΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΜΕΤΑ
Για τον ουσιαστικό περιορισμό και την εξάλειψη της οικονομικής μετανάστευσης
και προσφυγιάς ασφαλώς χρειάζονται να συμβούν μεγάλες πολιτικές αλλαγές
τουλάχιστον σε ευρωπαικό επίπεδο. Όσο η Ευρωπαική Ένωση και οι
υπερατλαντικοί σύμμαχοι της εφαρμόζουν την πολιτική της οικονομικής
αφαίμαξης και των πολέμων σε λαούς εντός και εκτός της ηπείρου τόσο η μετανάστευση θα συνεχίζεται και θα αυξάνεται.
Είτε στις «αναπτυσσόμενες χώρες» είτε στο φτωχό ευρωπαικό νότο το
καπιταλιστικό σύστημα, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης, θα επιχειρεί να
επιβάλλει την εκμεταλευτική του φύση. Άρα, η μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση
του φαινομένου περνάει σίγουρα μέσα από την ανατροπή των ιμπεριαλιστικών
πολιτικών και των ίδιων των θεσμικών τους εκφράσεων όπως η Ευρωπαική
Ένωση.
Σε πιο
άμεσο όμως επίπεδο, οι ίδιες οι κοινωνίες των ευρωπαικών κρατών που
πλήττονται από την κρίση και αποτελούν ταυτόχρονα χώρες υποδοχής αλλά
και χώρες αποστολής μεταναστών( όπως π,χ η Ελλάδα, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιταλία) μπορούν να θέσουν συγκεκριμένους φραγμούς στην αντι-μεταναστευτική πολιτική της Ένωσης.
Χρησιμοποιώ τη λέξη κοινωνίες και όχι κυβερνήσεις καθώς οι κυβερνήσεις
Σαμαρά, Ραχόι, Κοέλιο και Λέτα είναι απολύτως ταυτισμένες με τις
τροικανές και νεοφιλελεύθερες επιταγές. Ειδικότερα στις τρεις πρώτες και
με αρχή την Ελλάδα η αλλαγή των πολιτικών συχετισμών και η άνοδος της
αριστεράς στην εξουσία μπορεί να οδηγήσει σε ουσιαστική βελτίωση του
προβλήματος της εξαναγκασμένης μετανάστευσης. Αφενός με την προσπάθεια
μπλοκαρίσματος των πολιτικών της Ε.Ε (Συνθήκες Δουβλίνου, αυξηση των
κατασταλτικών μηχανισμών, Αναβάθμιση της Κοινης Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) και αφετέρου με την κατάργηση των μνημονιακών πολιτικών και των πολιτικών λιτότητας.
Ακόμη
όμως και πριν να συμβούν όλα αυτά ο ρόλος της αριστεράς, στην υπάρχουσα
κατάσταση, μπορεί και πρέπει να είναι καθοριστικός. Τόσο για παράδειγμα
στην Ελλάδα με τη διεύρυνση των δίκτυων αλληλεγγύης για όλους τους
ανθρώπους που ζουν στο ελληνικό έδαφος σε συνθήκες εξαθλιωσης όσο και
στις χώρες της Ευρώπης που καταφτάνουν μετανάστες. Η ανάπτυξη δικτύων
αλληβοήθειας στο εξωτερικό για όλους τους μετανάστες και ο αγώνας για
μετατροπή των υπαρχουσών δομών, όπως οι ελληνικές κοινότητες, σε εστίες
αλληλεγύης είναι η αρχή ενός δύσκολου αλλά αξιακού για την αριστερά
αγώνα.
ISKRA