Τι μάθαμε από την ιστορία με το κρέας αλόγου

To διατροφικό σκάνδαλο με τον κιμά αλόγου αποκάλυψε τόσο την κρυφή διαδρομή του κρέατος από τα ύποπτα σφαγεία προς τα ευυπόληπτα ευρωπαϊκά σούπερ μάρκετ, όσο και τις αδυναμίες των ελεγκτικών μηχανισμών της Ευρώπης να προστατεύσουν τους καταναλωτές. Τι άλλο μας έμαθε, λοιπόν, αυτή η ιστορία μεταμφίεσης που κλονίζει την εμπιστοσύνη της βιομηχανίας τροφίμων;

Ο κιμάς δεν έχει πατρίδα

H διαδρομή του κρέατος από τα σφαγεία της Ρουμανίας έως τις μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ της Μεγάλης Βρετανίας αλλά και της υπόλοιπης Ευρώπης θυμίζει τις δαιδαλώδεις διαδρομές του βρόμικου χρήματος και καθιστά σχεδόν αδύνατη την ιχνηλασιμότητά του. Η εταιρεία επεξεργασίας τροφίμων Comigel παρήγγειλε τον κιμά από την εταιρεία επεξεργασίας κρέατος Spanghero, η οποία επικοινώνησε με υπεργολάβο στην Κύπρο, ο οποίος παρήγγειλε τελικώς από εμπόρους στην Ολλανδία, οι οποίοι έκλεισαν την παραγγελία με τους Ρουμάνους σφαγείς. Το κρέας έφυγε από τα αμφιβόλου αξιοπιστίας ρουμανικά σφαγεία, πήγε στη νότια Γαλλία και στη Spanghero, όπου έγινε κιμάς, από εκεί στη βόρεια Γαλλία στην Comigel και από εκεί κατέληξε στα σούπερ μάρκετ. Εκτιμάται ότι 750 τόνοι κρέατος έφτασαν έτσι στη Γαλλία.

Διάτρητο σύστημα ελέγχου

Οι βιομηχανίες τροφίμων πλέον έχουν γίνει τεράστια παγκόσμια μονοπώλια και λίγοι βασικοί παίκτες κυριαρχούν στην αγορά. Εχουν αναπτύξει μεγάλες αλυσίδες εφοδιασμού, ειδικά για τις σειρές των οικονομικών προϊόντων τους, οι οποίες τους επιτρέπουν να προμηθεύονται συστατικά από όπου είναι πιο φθηνά κάθε φορά. Δίκτυα μεσαζόντων, διαχειριστών, υπεργολάβων έχουν δημιουργηθεί μόνο και μόνο για να εφοδιάζουν αυτή την αλυσίδα ταχύτατα και φθηνά. Ειδικοί υπολογίζουν ότι υπάρχουν περίπου 450 σημεία-κρίκοι αυτής της αλυσίδας που είναι τρωτά, στα οποία μπορεί να θυσιαστεί, χωρίς ιδιαίτερες επιπτώσεις, η αξιοπιστία. Είναι όμως πρακτικώς αδύνατον να ελέγχουμε κάθε παρτίδα τροφής, προκειμένου να βεβαιωθεί τόσο η προέλευση όσο και τα συστατικά της.

Άλλο ηθική, άλλο ασφάλεια

Κάθε διατροφικό σκάνδαλο είναι πάντα και θέμα ηθικής. Το να ταΐζει κανείς τις αγελάδες του με υπολείμματα ζώων, προκειμένου να ρίξει το κόστος, είναι πρωτίστως επικίνδυνο. Γι' αυτό και στην περίπτωση των «τρελών αγελάδων» όλοι επικεντρώθηκαν στα θέματα ασφαλείας. Το κρέας αλόγου δεν αποτελεί απαραίτητα διατροφική απειλή για την ανθρώπινη υγεία, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως το να παραπλανεί κανείς τον καταναλωτή, πουλώντας του άλογο αντί βοδινού, δεν παραμένει ανήθικο. Ταυτόχρονα, κλονίζει σχεδόν ανεπανόρθωτα τη σύμβαση εμπιστοσύνης πάνω στην οποία βασίζεται η παγκοσμιοποιημένη βιομηχανία τροφίμων.

Όλα έγιναν για το κέρδος

Οι μεγάλες βιομηχανίες αλλά και οι ίδιοι οι καταναλωτές πιέζουν μονίμως για τη μείωση των τιμών των τροφίμων. Η πίεση αυτή έχει συμπέσει χρονικά με μια περίοδο που οι τιμές του βοδινού είναι εξαιρετικά υψηλές, κυρίως λόγω της αύξησης της τιμής των σιτηρών που απαιτούνται για τις ζωοτροφές. Το κόστος της ενέργειας έχει επίσης αυξηθεί. Ετσι, το κατά 3 έως και 4 φορές φθηνότερο κρέας αλόγου έρχεται να δώσει λύσεις. Πόσω μάλλον το κρέας αλόγου που παρατύπως έχει εισαχθεί στην αλυσίδα από μη πιστοποιημένες φάρμες, αγνώστου προελεύσεως. Ολα λοιπόν έγιναν πάλι για το κέρδος. Χωρίς αυτό να μειώνει και την ευθύνη των ίδιων των καταναλωτών που ανέκαθεν, αλλά ειδικότερα σήμερα, εν καιρώ κρίσης, έχουν μια παρεξηγημένη ιδέα για το πόσο φθηνό μπορεί ή πρέπει να είναι το φαγητό τους. Ερευνες δείχνουν ότι βασικό κριτήριο για την αγορά της τροφής πλέον είναι μόνο η τιμή της.

Η Ευρώπη τρώει άλογο, και της αρέσει

Βερονέζικη παστιτσάδα, μπρεζάολα, σφιλάτσι και λομβαρδέζικο σαλάμι, είναι μόνο μερικά από τα εδέσματα της ιταλικής κουζίνας που φτιάχνονται και από άλογο. Βαβαρέζικα λουκάνικα, ψητό μαριναρισμένο Sauerbraten και λουκάνικο Rosswurst είναι μερικά από τα αντίστοιχα γερμανικά πιάτα. Στη Γαλλία υπάρχουν ειδικά κρεοπωλεία για αλογίσιο κρέας, ενώ στο Βέλγιο το βρίσκουμε συχνά καπνιστό σε σάντουιτς, κομμένο σε λεπτές φέτες ή σε μορφή ταρτάρ. Στην Ολλανδία φτιάχνονται τα λουκάνικα paardenworst και frikandel. Παρομοίως, σε Ουγγαρία και Σουηδία χρησιμοποιείται κυρίως σε αλλαντικά. Πάνω από 40.000 τόνοι τέτοιου κρέατος παράγονται ετησίως στην Ευρώπη με σκοπό την κατανάλωση, ενώ παγκοσμίως υπολογίζεται ότι 5 εκατομμύρια άλογα καταλήγουν στο τραπέζι.

Φάγαμε άλογο και στην Ελλάδα

Οταν το σκάνδαλο ξέσπασε στη Μεγάλη Βρετανία, οι Ελληνες θεωρήσαμε ότι βρισκόμαστε μακριά από την πηγή του «κακού». Κάτι τέτοιο όμως, σε μια τόσο παγκοσμιοποιημένη αγορά, δεν μπορεί να ισχύει. Αλογίσιο κρέας έχουμε καταναλώσει εν αγνοία μας στα κεφτεδάκια και τα λουκάνικα του ΙΚΕΑ, που πωλούνταν κανονικά μέχρι την απόσυρσή τους στα τέλη Φεβρουαρίου. Επιπλέον, οι 18 τόνοι ύποπτου κιμά από τη Ρουμανία που δεσμεύτηκαν μετά από ελέγχους του ΕΦΕΤ στο λιμάνι του Πειραιά σε ψυγεία μεταφορικής εταιρείας, αλλά και σε ψυγεία στην οδό Πειραιώς, δείχνουν ότι υπάρχει κύκλωμα διανομής του προς τη χώρα μας με άγνωστη, μέχρι στιγμής, την τελική του χρήση. Σύμφωνα με τη Eurostat, το 2012 εισήχθησαν νόμιμα στην Ελλάδα 74 τόνοι αλογίσιου κρέατος. Εκτιμάται πως και αυτό κατέληξε να αναμειχθεί με άλλα είδη.

Ο κιμάς είναι πάντα ύποπτος

Η συμβουλή της μητέρας μας «μην τρως ποτέ κιμά έξω» αποδεικνύεται και αληθινή και διαχρονική. Σε όλες ανεξαιρέτως τις περιπτώσεις νόθευσης του βοδινού κρέατος με αλογίσιο, το «ένοχο» προϊόν ήταν ο κιμάς -κεφτέδες, μπιφτέκια, λαζάνια, κεμπάπ- αλλά και λουκάνικα, πίτσες κ.ά. Και, ομοίως σε όλες τις περιπτώσεις, αφορούσε σε έτοιμα, τυποποιημένα, κατεψυγμένα γεύματα. Σε αντίθεση με ένα κομμάτι κρέας που έχει σχήμα, υφή και χρώμα που μας βοηθούν να αντιληφθούμε τη φύση του, ο κιμάς μπορεί να είναι οτιδήποτε.

«Σκιώδες» εμπόριο ίσον μεγαλύτεροι κίνδυνοι

Οταν εξαρχής ο σκοπός του προμηθευτή είναι να παρανομήσει, δεν πρόκειται να δώσει σημασία σε κανόνες υγιεινής, διατροφής και γενικότερης μεταχείρισης των ζώων του. Μια φάρμα που εκτρέφει άλογα με σκοπό να πουλήσει το κρέας τους ως βοδινό δεν πρόκειται να δηλώσει τη δραστηριότητα στις αρμόδιες αρχές, δεν θα εφαρμοστούν οι σχετικοί έλεγχοι και οι εγκαταστάσεις της είναι πιθανότερο να δεχτούν άρρωστα ή ύποπτης προέλευσης ζώα. Εταιρείες που εν γνώσει τους αγοράζουν από τέτοιους προμηθευτές δεν απέχουν και πολύ από το να χαρακτηριστούν εγκληματικές.

Και «ξέπλυμα» από τη μαφία του κρέατος

Τα στοιχεία που προκύπτουν από έρευνες των αρχών και καταδίκες διακινητών δείχνουν πως υπάρχει σύνδεση μεταξύ του εμπορίου αλόγων, του «ξεπλύματος» κρέατος και του trafficking ανθρώπων. Φορτηγά που μεταφέρουν άλογα (ζώντα ή όχι) έχουν κατ’ επανάληψη χρησιμοποιηθεί για μεταφορά μεγάλων ποσοτήτων κάνναβης μεταξύ των βρετανικών νησιών, ενώ νταλίκες που κινούνται μεταξύ Αγγλίας και ηπειρωτικής Ευρώπης μεταφέροντας κρέας αλόγου πιστεύεται πως μεταφέρουν ανθρώπους στο ταξίδι της επιστροφής.

Κίνδυνος ακόμη και για καρκίνο

Αν και το ποσοστό των ζώων που τρέχουν στους ιπποδρόμους φαίνεται μικρό σε σχέση με τα ιπποειδή εργασίας ή εκτροφής, τα άλογα που προορίζονται για αγώνες είναι πολλά• στο στίβο καταλήγουν μόνο τα καλύτερα από αυτά. Η πλειονότητά τους λαμβάνει ουσίες -νόμιμες και μη- σε σημείο που πολλοί τα αποκαλούν «κινητά φαρμακεία». Αν και ο νόμος επιβάλλει τη μεταθανάτια αποτέφρωσή τους, δεν είναι σπάνιο αυτά να καταλήγουν μαζί με τα νόμιμα σφάγια και το κρέας τους να μπαίνει στο εμπόριο, «καμουφλαρισμένο», όπως είδαμε, ως βοδινό. Ετσι, πολλές βλαβερές για τον άνθρωπο ουσίες -όπως το αναλγητικό φαινυλβουταζόνη-, που προκαλούν έως και καρκίνο, φτάνουν στο πιάτο του.

Πηγή: Περιοδικό «Κ»