Τρίτη 17 Δεκεμβρίου 2013

To ρωσικό αγκάθι στα πλευρά του Πεκίνου


Η επιρροή της Κίνας στην Ανατολική Ασία γιγαντώνει – και στην Κεντρική Ασία. Τα παραδοσιακά συμφέροντα της Ρωσίας στην περιοχή διακυβεύονται, με την Μόσχα να βρίσκεται σε μια συνεχή προσπάθεια ανάσχεσης των φιλοδοξιών του Πεκίνου.
Η κύρια στρατηγική της Μόσχας ορίζεται μέσα από τρεις άξονες. Με την προσέγγισης της Βορειοανατολικής Ασίας και τις προσπάθειές της να ενισχύσει τους δεσμούς με τη Νότια Κορέα, με την σχέση της με την Ινδία, συμπεριλαμβανομένων των κοινών συμφερόντων των χωρών να περιορίσουν την Κίνα, και με στενότερες σχέσεις με το Βιετνάμ – το αγκάθι στα πλευρά του Πεκίνου. Επιπλέον, οι πρόσφατες ενεργειακές εξελίξεις στην Ευρώπη έχουν στρέψει τη Μόσχα στην αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων στην Ασία. Η οικονομία της Ρωσίας εξαρτάται από τις εξαγωγές υδρογονανθράκων, και ενώ η Δυτική Ευρώπη προσπαθεί μέσω της αναζήτησης νέων πηγών ενέργειας να είναι λιγότερο εξαρτημένη από τη Ρωσία, οι ασιατικές αγορές είναι ανοιχτές για την ρωσική ενέργεια.
Παρά το γεγονός ότι ο παραδοσιακός στόχος της Ρωσίας στην Ασία είναι η Κίνα, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, η Μόσχα διατηρεί επίσης δεσμούς με τη Νοτιοανατολική Ασία, η οποία παραμένει μια στρατηγικά σημαντική – αν και δεν είναι απολύτως απαραίτητη – περιοχή στις προσπάθειες της Μόσχας να επεκτείνει την επιρροή της και τις ενεργειακές εξαγωγές της προς ανατολάς. Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόφατα η Μόσχα άρχισε να ασχολείται με το Ανόι, στον τομέα της ενέργειας και της άμυνας, σε μια προσπάθεια να ενισχύσουν οι δύο χώρες τις σχέσεις τους, και να ανοίξουν νέες αγορές για τη ρωσική ενέργεια, αλλά και ως μια πράξη ισορροπίας ενάντια στις κινήσεις της Κίνας στην Κεντρική Ασία. Οι κινήσεις της Μόσχας στην Ασία μέσω του Βιετνάμ προχωρούν με αποσπασματικό τρόπο, παράλληλα με άλλες ρωσικές κινήσεις στην ευρύτερη περιοχή.
Πάνω από το 70% της ρωσικής επικράτειας βρίσκεται στην Ασία. Η Σιβηρία και η ρωσική Άπω Ανατολή – αραιοκατοικημένες περιοχές που κατέχουν σημαντικό ορυκτό πλούτο και υδρογονάνθράκες – συνορεύουν με την Κίνα, τη Βόρεια Κορέα, τη Μογγολία και το Καζακστάν και έχουν μια ακτογραμμή 4.500 χιλιομέτρων (2.800 μίλια) στον Ειρηνικό. Τα ασιατικά συμφέροντα της Ρωσίας βρίσκονται επίσης στο νότο, στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας. Η Ρωσία συνεχίζει να έχει επιρροή στο εσωτερικό αυτών των κρατών και υπό την ηγεσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, ως πρόεδρος και ο πρωθυπουργός, έχει καταβάλει προσπάθειες να εξασφαλίσει τη νοτιοανατολική πλευρά που ορίζεται από την οροσειρά Τιέν Σαν. Ωστόσο, η επιρροή της Ρωσίας στην Κεντρική Ασία αντιμετωπίζει τις προκλήσεις από την Κίνα, η οποία φυσικά κοιτάζει προς τα δυτικά για να επεκτείνει την δική της σφαίρα επιρροής.
Oι πρόσφατες ενεργειακές εξελίξεις στην Ευρώπη έχουν στρέψει τη Μόσχα στην αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων στην Ασία. Η οικονομία της Ρωσίας εξαρτάται από τις εξαγωγές υδρογονανθράκων, και ενώ η Δυτική Ευρώπη προσπαθεί μέσω της αναζήτησης νέων πηγών ενέργειας να είναι λιγότερο εξαρτημένη από τη Ρωσία, οι ασιατικές αγορές είναι ανοιχτές για την ρωσική ενέργεια.  (Stratfor 2012)Η Κεντρική Ασία δεν είναι η μόνη περιοχή όπου τα ρωσικά και κινεζικά συμφέροντα συγκρούονται. Οι σχέσεις των ασιατικών γιγάντων είναι εδώ και πολύ καιρό τεταμένες, με τις σινο-σοβιετικές συνοριακές διαφορές να έχουν καταλήξει στη βία αρκετές φορές κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Αν και η Ρωσία και η Κίνα έχουν ορίσει με σαφήνεια τα σύνορα τους το 1991, παραμένουν σε άμεσο ανταγωνισμό. Η Ρωσία έχει επίσης μια ιστορία συγκρούσεων με την Ιαπωνία. Οι χώρεςείναι πολύχρονοι αντιπάλοι στον βορειοδυτικό Ειρηνικό – η Ιαπωνία νίκησε τη Ρωσία στο Ρωσο-Ιαπωνικό πόλεμο το 1905.
Κατά τα τελευταία χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης, ο ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ έστρεψε τον προσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής της Μόσχας στην Ασία, σε απάντηση της ολοένα και αυξανόμενης δύναμης της Ιαπωνίας. Ο Πούτιν έχει επίσης ξεκινήσει με την πιλοτική εφαρμογή ενός πολυμερού άξονα στην Ασία, που συμπίπτει με ανανεωμένο ενδιαφέρον των ΗΠΑ στην περιοχή, και φιλοξένησε τη Διάσκεψη Κορυφής Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας - Ειρηνικού το 2012 στο Βλαδιβοστόκ, κοντά στα σύνορα της Ρωσίας με την Κίνα και τη Βόρεια Κορέα. Οι προσπάθειες της Ρωσίας στην Ασία έχουν περιοριστεί από άμεσα συμφέροντα της χώρας στην περιφέρεια όσο και στην Ευρώπη, αλλά η Μόσχα είναι και πάλι σε θέση να κοιτάξει λίγο πιο ανατολικά.
Μέρος του ανανεωμένου ενδιαφέροντος προϋποθέτει την διερεύνηση νέων αγορών για τις εξαγωγές των ρωσικών υδρογονανθράκων. Η οικονομία της Ρωσίας εξαρτάται από τις εξαγωγές ενέργειας, ιδιαίτερα από το αργό πετρέλαιο και το φυσικό αέριο που εξάγεται μέσω αγωγών προς τη Δύση. Ωστόσο, η Δυτική Ευρώπη μέσω μιας πολιτικής της διαφοροποίησης των πηγών ενέργειας, με τις νέες προμήθειες να έρχονται σε απευθείας σύνδεση, έχει εκφράσει κατηγορηματικά την επιθυμία της να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό ενεργειακό εφοδιασμό. Αυτό έχει αναγκάσει τη Ρωσία να αναζητήσει νέες εξαγωγικές αγορές. Επειδή στην Ασία είναι πεινασμένοι για ενέργεια, και είναι λιγότερο φοβισμένοι από τη Δυτική Ευρώπη ως προς την εξάρτηση από τη Ρωσία, η Μόσχα προσπαθεί να μετατοπίσει τις ενεργειακές εξαγωγές της προς ανατολάς, πρώτα με το πετρέλαιο και στη συνέχεια με το φυσικό αέριο.
Οι βορειοανατολικές ασιατικές οικονομίες με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, έχουν ωθήσει τη Ρωσία να έχει επικεντρωθεί στην Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα, και με έντονο το ενδιαφέρον για την εξασφάλιση συμφωνιών με την Κίνα. Όμως, οι αγορές αυτές αποτελούν μόνο ένα μέρος του δυναμικού της Μόσχας στην Ασία. Υπάρχει ένας αριθμός των αναπτυσσόμενων καταναλωτών ενέργειας – προς το νότο.
Το Βιετνάμ στη Νοτιοανατολική Ασία, καταλαμβάνει μια θέση-κλειδί κατά μήκος των μεγάλων αξόνων που συνδέουν τα Στενά της Μαλάκα με τις βορειοανατολικές ασιατικές οικονομίες, καθώς και εκείνες στα βορειοανατολικά με τις μικρότερες, αλλά δυναμικές οικονομίες στο νότο. Η χώρα είναι άμεσα προσβάσιμη από τη θάλασσα, από τα λιμάνια στη ρωσική Άπω Ανατολή.
Το Βιετνάμ ήταν για μεγάλο διάστημα ο στενότερος εταίρος της Ρωσίας στη Νοτιοανατολική Ασία, ιδιαίτερα κατά τις περιόδους στις οποίες οι δύο χώρες επιδίωξαν να ισορροπήσουν κατά της Κίνας. Η εστίαση της Κίνα στο Βιετνάμ είναι ιστορική – είτε ως επιμήκυνση της νότιας κινεζικής ακτής ή ως ένα πιθανό αγκάθι στα πλευρά του Πεκίνου. Αυτή είναι η ουσία του ενδιαφέροντος της Ρωσίας στο Βιετνάμ.   (wikimedia.org)Το Βιετνάμ ήταν για μεγάλο διάστημα ο στενότερος εταίρος της Ρωσίας στη Νοτιοανατολική Ασία, ιδιαίτερα κατά τις περιόδους στις οποίες οι δύο χώρες επιδίωξαν να ισορροπήσουν κατά της Κίνας. Η εστίαση της Κίνα στο Βιετνάμ είναι ιστορική – είτε ως επιμήκυνση της νότιας κινεζικής ακτής ή ως ένα πιθανό αγκάθι στα πλευρά του Πεκίνου. Αυτή είναι η ουσία του ενδιαφέροντος της Ρωσίας στο Βιετνάμ.
Οι σχέσεις Ρωσίας και Βιετνάμ ανάγονται πίσω στην αναγνώριση της Μόσχας της κυβέρνησης Βιετ Μινχ το 1950. Ο Χο Τσι Μινχ, ο εθνάρχης του σύγχρονου Βιετνάμ, εργάστηκε για την Κομιντέρν στη Ρωσία το 1923 πριν από το ταξίδι του στην Κίνα για να ενορχηστρώσει την επανάστασή στην πατρίδα του. Πολλά από τα ανώτερα στελέχη του καθεστώτος ήταν εκπαιδευμένοι ή εκπαιδεύονταν στη Σοβιετική Ένωση και τα μέλη της σημερινής τεχνοκρατικής τάξης του Βιετνάμ εκπαιδεύτηκαν σε ρωσικά πανεπιστήμια, τα οποία εξακολουθούν να δέχονται έναν μεγάλο αριθμό φοιτητών του Βιετνάμ. Η ενεργειακή συνεργασία μεταξύ της Ρωσίας και του Βιετνάμ άρχισε το 1959, όταν οι Σοβιετικοί διεξήγαγαν τις πρώτες γεωλογικές έρευνες στο Βόρειο Βιετνάμ. Η συνεργασία αυτή έγινε εντονότερη το 1981, όταν μια κοινή επιχείρηση, η Vietsovpetro, έγινε η πρώτη πετρελαϊκή εταιρεία του Βιετνάμ στην εξόρυξη αργού από τα υπεράκτια κοιτάσματα Μπαχ Χο, αρχής γενομένης από το 1987.